Yazdır

�zg�n �alışma/Original Article
Mikrobiyol Bul 2016; 50(2): 236-244

Kronik Hepatit B ve C Enfeksiyonları ile TNF-α(-308) Gen Polimorfizmi Arasındaki İlişkinin Araştırılması*

Investigation of the Association Between Chronic Hepatitis B and C Infections and TNF-α(-308) Gene Polymorphism

G�lay B�REK�İ1, Nurcan ARAS2, �zlem KANDEMİR3, Serap YALIN4, Sevim KARAKAŞ �ELİK5, Mehmet BERK�Z6

1 Mersin �niversitesi Sağlık Y�ksekokulu, Mersin.

1 Mersin University School of Health, Mersin, Turkey.

2 Mersin �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, Mersin.

2 Mersin University Faculty of Medicine, Department of Medical Biology, Mersin, Turkey.

3 Mersin �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı, Mersin.

3 Mersin University Faculty of Medicine, Department of Clinical Microbiology and Infectious Diseases, Mersin, Turkey.

4 Mersin �niversitesi Eczacılık Fak�ltesi, Biyokimya Anabilim Dalı, Mersin.

4 Mersin University Faculty of Pharmacy, Department of Biochemistry, Mersin, Turkey.

5 B�lent Ecevit �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı, Zonguldak.

5 B�lent Ecevit University Faculty of Medicine, Department of Medical Biology, Zonguldak, Turkey.

6 Y�z�nc� Yıl �niversitesi Eczacılık Fak�ltesi, Farmas�tik Biyoteknoloji Anabilim Dalı, Van.

6 Y�z�nc� Yıl University Faculty of Pharmacy, Department of Pharmaceutical Biotechnology, Van, Turkey.

* Bu �alışma, Mersin �niversitesi Bilimsel Araştırma Birimi tarafından desteklenmiş (Proje no: BAP-SYO HB (GB) 2010-5A) ve 2. Ulusal Klinik Mikrobiyoloji Kongresi (9-13 Kasım 2013, Antalya)'nde poster bildiri olarak sunulmuştur.

�Z

Kronik hepatit B (KHB) ve kronik hepatit C (KHC) enfeksiyonlarının patogenezinde, sitokinler ve genetik fakt�rler �nemli rol oynamaktadır. Sitokin genlerindeki değişimler, gen ekspresyonunu etkileyerek hastalığın klinik seyrini değiştirebilmektedir. T�m�r nekrozis fakt�r alfa (TNF-α) geninin promotor b�lgesindeki tek n�kleotid polimorfizmlerinden biri olan -308 polimorfizmi ile KHB ve KHC enfeksiyonları arasındaki ilişkiyi araştıran �eşitli �alışmalar bulunmakla birlikte, �elişkili sonu�lar bildirilmektedir. Ayrıca bu konu ile ilgili olarak �lkemizde yeterli veri bulunmamaktadır. Bu �alışmada, KHB ve KHC enfeksiyonu ile TNF-α(-308) gen polimorfizmi arasındaki ilişkinin araştırılması ama�lanmıştır. �alışmaya, KHB'li 167 hasta (67 kadın, 100 erkek; yaş aralığı 18-74 yıl, yaş ortalaması: 40.23 � 13.09) ile bu grup i�in 95 kontrol (46 kadın, 49 erkek; yaş ortalaması: 36.41 � 15.0 yıl) ve KHC'li 104 hasta (63 kadın, 41 erkek; yaş aralığı: 25-79 yıl, yaş ortalaması: 52.8 � 12.6) ile bu grup i�in 86 kontrol (41 kadın, 45 erkek; yaş ortalaması: 36.4 � 14.9 yıl) olmak �zere toplam 271 kronik hepatitli hasta ve 181 sağlıklı birey dahil edilmiştir. Hasta ve kontrollerden alınan kan �rneklerinden genomik DNA izole edilmiş ve elde edilen DNA'larda TNF-α(-308)G/A (rs 1800629) polimorfizmi ger�ek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu y�ntemi ile araştırılmıştır. KHB'li hasta grubunda TNF-α(-308) GG, GA ve AA genotipleri sırasıyla 126 (%75.4), 38 (%22.8) ve 3 (%1.8) hastada saptanırken, kontrol grubunda bu sayılar sırasıyla 84 (%88.4), 11 (%11.6) ve 0 (%0) olarak izlenmiştir. KHC'li hasta grubunda ise TNF-α(-308) GG, GA ve AA genotipleri sırasıyla 37 (%35.6), 28 (%26.9) ve 39 (%37.5) hastada bulunmuş, kontrol grubunda bu sayılar sırasıyla 38 (%44.2), 8 (%9.3) ve 40 (%46.5) olarak belirlenmiştir. Her iki hasta grubunda da tespit edilen GA genotip sıklığı kontrol gruplarıyla karşılaştırıldığında, istatistiksel olarak anlamlı d�zeyde y�ksek olduğu saptanmıştır (KHB i�in p= 0.024, KHC i�in p= 0.006). Hasta ve kontrol gruplarında, TNF-α(-308)G/A polimorfizmi alel sıklıklarının dağılımı incelendiğinde; KHB'li hastalarda G alelinin kontrollere g�re y�ksek (%94.2'ye karşı %86.8), A alelinin ise d�ş�k (%5.8'e karşı %13.2) olduğu dikkati �ekmiştir (p= 0.008). KHC'li hastalarda ise G ve A alellerinin sıklıkları (sırasıyla %48.8 ve %51.2), kontrol grubuna g�re (sırasıyla %49 ve %51) anlamlı farklılık g�stermemiştir (p= 0.969). Sonu� olarak bulgularımız, literat�rdeki �oğu �alışmanın verileri ile uyumlu olarak, hepatit B ve C enfeksiyonlarında TNF-α(-308)GA genotipinin, kronikleşmede etkili olabileceğini d�ş�nd�rm�şt�r. Bu konuda yapılacak daha ileri �alışmalar, hepatit B ve C hastalığının kronikleşmesindeki molek�ler mekanizmaların aydınlatılmasına katkı sağlayabilir.

Anahtar s�zc�kler: Kronik hepatit B; �kronik hepatit C; TNF-alfa-308; polimorfizm.

ABSTRACT

Cytokines and genetic factors play important roles in the pathogenesis of chronic hepatitis B (CHB) and chronic hepatitis C (CHC) infections. Variations in cytokine genes may effect the gene expression and may lead to changes in the clinical manifestations of diseases. One of the single nucleotide polymorphisms in the promoter region of tumor necrosis factor-alpha (TNF-α) gene is the polymorphism at -308. position which was investigated in many studies by means of its relationship between CHB and CHC infections, however their results are incompatible. Furthermore, there is no sufficient data on this subject in our country. This study was aimed to determine the relationship between TNF-α(-308) gene polymorphism with CHB and CHC infections. A total of 271 patients with chronic hepatitis and 181 healthy subjects were included in the study. Of them 167 were CHB cases (67 female, 100 male; age range 18-74 years, mean age: 40.23 � 13.09) and 95 controls for CHB group (46 female, 49 male; mean age: 36.41 � 15.0 years), while 104 were CHC cases (63 female, 41 male; age range: 25-79 years, mean age: 52.8 � 12.6) and 86 controls for CHC group (41 female, 45 male; mean age: 36.4 � 14.9 years). After the isolation of genomic DNA from blood samples of the patient and control groups, TNF-α(-308)G/A (rs 1800629) polymorphism was investigated by using the real-time polymerase chain reaction from the obtained DNAs. Among CHB group, TNF-α(-308) GG, GA, AA genotypes were detected in 126 (75.4%), 38 (22.8%) and 3 (1.8%) of the patients, respectively, while these numbers were 84 (88.4%), 11 (11.6%) and 0 (0%) in control group, respectively. Among CHC group, TNF-α(-308) GG, GA, AA genotypes were detected in 37 (35.6%), 28 (26.9%) and 39 (37.5%) of the patients, respectively, while these numbers were 38 (44.2%), 8 (9.3%) and 40 (46.5%) in control group, respectively. The frequency of GA genotype was significantly higher in both patient groups compared to the control groups (p=0.024 for CHB and p= 0.006 for CHC). When the distribution of allele frequencies of TNF-α(-308)G/A polymorphism was evaluated in the patients and control groups, it was noted that G allele was found to be high in CHB patients comparing with controls (94.2% vs 86.8%), however A allele was identified to be lower than controls (5.8% vs 13.2%) (p= 0.008). In contrast, there was no significant difference in terms of allele frequency compared with CHC patients and the control group (p= 0.969). In conclusion, our data in accordance with the results of many studies in literature, determined that TNF-α(-308) polymorphisms can influence the chronicity of hepatitis B and C infections. Further studies on this subject would contribute to the elucidation of the molecular mechanisms of chronic hepatitis B and C diseases.

Keywords: Chronic hepatitis B; chronic hepatitis C; TNF-alpha-308; polymorphism.

Geliş Tarihi (Received): 29.10.2015 • Kabul Ediliş Tarihi (Accepted): 09.02.2016

GİRİŞ

Viral hepatitler, t�m d�nyada �nemli bir sağlık sorunu oluşturmaya devam etmektedir. Hepatit B (HBV) ve hepatit C (HCV) virusları, kronik hepatit, fulminan hepatit, siroz ve hepatosel�ler karsinoma (HSK)'ya kadar giden ciddi hastalıklara neden olmaktadır. D�nya Sağlık �rg�t� (DS�), g�n�m�zde 240 milyon kişinin HBV, 130-150 milyon kişinin ise HCV ile enfekte olduğunu belirtmektedir1. Hepatit B virus enfeksiyonlarının %5-10'u, HCV enfeksiyonlarının ise %55-85'i kronikleşmekte; bu s�re�te konağa (genetik fakt�rler, imm�n yanıt, yaş, cinsiyet, ırk, vb) ve virusa (suşun vir�lansı, genotipi, vb) ait �eşitli fakt�rlerin �nemli rol oynadığı bilinmektedir2,3,4,5. Sitokinler imm�nopatogenezde rol oynayan �nemli mediyat�rlerden olup, sitokin genlerindeki değişiklikler, gen ekspresyonunu değiştirerek HBV ve HCV enfeksiyonlarının seyrini ve tedaviye yanıtı etkileyebilmektedir6,7,8,9,10.

T�m�r nekrozis fakt�r (TNF); doğal bağışıklık, h�cre reg�lasyonu, h�cre farklılaşması ve apoptoz gibi biyolojik s�re�lerde g�revi olan ve enfeksiyon, otoimm�nite ve kanser gibi hastalıklarda �nemli rol oynayan polipeptid yapıda proinflamatuar bir sitokindir11. TNF geni, 6 nolu kromozom �zerinde MHC sınıf III gen b�lgesi i�inde yer alır. TNF'nin α ve β olmak �zere iki tipi mevcut olup, TNF-α, �oğunlukla aktive makrofaj ve monositler tarafından salgılanır; ancak aktive T ve B h�creleri, doğal �ld�r�c� (NK) h�creler, mast h�creleri, fibroblastlar, keratinositler, kuppfer h�creleri, d�z kas h�creleri, bazofiller ve t�m�r h�creleri gibi �eşitli h�crelerden de sentezlenebilir. TNF-β ise başlıca T lenfositlerinden salınır; konak h�cre �zerindeki etkileri TNF-α gibidir, fakat ondan daha zayıf etki g�stermektedir12,13. TNF-α'nın �nemli işlevleri arasında; inflamasyonun başlaması ve artışı, n�trofil infiltrasyonu, makrofaj aktivasyonu, T ve B h�cre proliferasyonu, koloni stim�lan fakt�r sentezinin artırılması ve anti-t�m�r aktivite gibi �ok sayıda etki sayılabilir12. TNF-α, �eşitli kanserler, enfeksiyonlar ve otoimm�n hastalıklarda polimorfizm-hastalık ilişkisinin araştırıldığı en yaygın sitokinlerden biridir7,12,13,14,15. TNF'nin promotor b�lgesinde �ok sayıda tek n�kleotid polimorfizmi (single nucleotide polymorphism; SNP) (-1031 T/C, -863 C/A, -857 C/T, -575 A/G, -376 G/A, -308 G/A, -244 A/G, -238 G/A ve -163 G/A) saptanmış olmakla birlikte, en yaygın araştırılan -308 pozisyonundaki polimorfizmdir6,8,9,14. �eşitli �lkelerde yapılan �alışmalar, TNF-α(-308) promotor gen b�lgesindeki genotip ve alel farklılıklarının, HBV ve HCV'ye karşı duyarlılığın oluşması, virusun v�cuttan temizlenmesi veya persistan enfeksiyonların gelişmesinde �nemli rol oynayabileceğini g�stermektedir7,8,13,14,15,16,17. �lkemizde ise bu konu ile ilgili sınırlı sayıda �alışma bulunmaktadır18. Bu �alışmada, kronik hepatit B ve C enfeksiyonları ile TNF-α(-308) gen polimorfizmi arasındaki ilişkinin araştırılması ama�lanmıştır.

GERE� ve Y�NTEM

Hasta ve Kontrol Grupları

Bu �alışma Mersin �niversitesi Etik Kurulu onayı ile ger�ekleştirildi ve �alışmaya katılan t�m bireyler �alışma hakkında bilgilendirilerek yazılı onamları alındı. �alışmanın hasta grubunu, Mersin �niversitesi Tıp Fak�ltesi Hastanesi Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı Polikliniğine başvuran kronik hepatit B (KHB) tanısı alan 167 hasta ile kronik hepatit C (KHC) tanısı alan 104 hasta olmak �zere toplam 271 kişi oluşturdu. Kontrol grubuna ise, herhangi bir kalıtsal, edinsel veya kronik rahatsızlığı bulunmayan, HBsAg, anti-HBc, anti-HBs, anti-HCV ve anti-HIV belirte�leri negatif, ALT değerleri normal olan toplam 181 sağlıklı birey dahil edildi. Bu bireylerden 95'i KHB hastalarına karşı, 86'sı KHC hastalarına karşı kontrol grubunu oluşturdu.

DNA İzolasyonu ve Genotip Tayini

Hasta ve kontrol grubunu oluşturan bireylerden 2'şer ml periferik kan EDTA'lı t�plere alındı ve �alışma g�n�ne kadar 4�C'de saklandı. Kan �rneklerinden DNA izolasyonu, tam otomatik DNA/RNA ekstraksiyon cihazı (ExiPrep16; Bioneer, G�ney Kore) kullanılarak yapıldı ve elde edilen DNA'lar -20�C'de saklandı.

TNF-α(-308) gen b�lgesindeki tek n�kleotid polimorfizmini belirlemek i�in ger�ek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) y�ntemi uygulandı. TNF-α(-308)G/A (rs 1800629) polimorfizmi, Gill ve arkadaşları19 tarafından tanımlanan primerler kullanılarak Syber-Green temelli genotipleme y�ntemiyle araştırıldı. Y�ntemde "GreenStar PCR Master Mix" ve primer setleri (Bioneer, G. Kore) kullanıldı ve 50 μl'lik reaksiyon hacmi hazırlamak i�in 1-100 ng arasındaki DNA eklendi. PCR reaksiyon karışımı; 5 μl �rnek DNA ["non-template" kontrol i�in, 5 μl PCR ultra saf (grade) su] , 20 pmol her bir primerden (ileri ve geri primer) 1'er μl ve 43 μl PCR ultra saf su olmak �zere toplam 50 μl olacak şekilde hazırlandı. PCR koşulları; �n denat�rasyon i�in 95oC'de 5 dk, denat�rasyon i�in 95oC'de 10 sn, birleşme ve uzama i�in 55�C'de 40 sn olmak �zere toplam 45-50 d�ng� olacak şekilde uygulandı. Daha sonra Syber-Green filtre se�ilerek ger�ek zamanlı PCR cihazında (Bioneer, ExiCycler�-96 Model QPCR, G. Kore) işlem ger�ekleştirildi. Sonu�lar, amplifikasyon eğrilerine g�re mutant, heterozigot ve homozigot yabanıl tip (wild type) olarak yorumlandı.�

İstatistiksel Analiz

Elde edilen veriler SPSS paket programına aktarıldı ve tanımlayıcı istatistikler, ki-kare ile binary lojistik regresyon testleri kullanılarak analiz edildi. İstatistiksel anlamlılık p≤ 0.05 olarak kabul edildi.

BULGULAR

�alışmaya alınan KHB ve KHC hastaları ile kontrol gruplarının yaş ve cinsiyet dağılımı Tablo I'de g�r�lmektedir.


Tablo I

Kronik hepatit B ile TNF-α(-308) polimorfizmi arasındaki ilişki incelendiğinde; GG, GA ve AA genotipi sırasıyla hasta grubunda %75.4, %22.8 ve %1.8; kontrol grubunda ise %88.4, %11.6 ve %0 olarak saptanmış; hasta grubunda GA genotip sıklığı kontrol grubuyla kıyaslandığında anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir (p< 0.05) (Tablo II). KHC grubunda ise TNF-α(-308) GG, GA ve AA genotip sıklığı sırasıyla hasta grubunda %35.6, %26.9 ve %37.5; kontrol grubunda ise %44.2, %9.3 ve %46.5 olarak saptanmış; GA genotip sıklığı, hasta grubunda kontrol grubuna g�re istatistiksel olarak anlamlı d�zeyde y�ksek bulunmuştur (p< 0.05) (Tablo II).


Tablo II

Kronik hepatit B ve C enfeksiyonlarında, TNF-α(-308)G/A polimorfizmi alel sıklıklarının dağılımı incelendiğinde; KHB hastalarında G ve A alelleri sırasıyla %94.2 ve %5.8 iken, bu oranlar kontrollerde %86.8 ve %13.2 olarak izlenmiş ve anlamlı farklılık saptanmıştır (p< 0.05) (Tablo III). Buna karşın KHC hasta grubunda G ve A alellerinin sıklıkları (sırasıyla %48.8 ve %51.2), kontrol grubuna g�re (sırasıyla %49 ve %51) anlamlı bir farklılık g�stermemiştir (p> 0.05) (Tablo III).


Tablo III

TARTIŞMA

Hepatit B ve C enfeksiyonlarının imm�nopatogenezi ve değişken klinik seyri ile ilgili mekanizmalar karmaşık olup, tam olarak bilinmemektedir. Bu viruslara karşı inflamatuar yanıtın, virusun temizlenmesi ile mi yoksa karaciğer hasarı ile mi sonu�lanacağına dair altta yatan molek�ler mekanizmalar da hen�z aydınlatılamamıştır5,20,21. HBV ve HCV enfeksiyonlarına karşı savunmada sitokinlerin �nemli rol oynadığı ve tanımlanan bazı sitokin polimorfizmlerinin, bireyler arasında sitokin ekspresyonunda farklılıklara yol a�arak hastalığın klinik seyrini ve tedaviye yanıtı etkilediği belirtilmektedir9,10,22,23. Bunlar arasında yer alan ve �zerinde en fazla �alışmanın yapıldığı sitokin ise TNF-α'dır. TNF-α'nın promotor b�lgesinde �ok sayıda polimorfizm tanımlanmış olmakla birlikte, (-308). pozisyondaki polimorfizmin, gen ekspresyonunu değiştiren, fonksiyonel bir polimorfizm olduğu saptanmıştır6,8,14,17,22,23,24. Bu �alışmanın amacı da, kronik hepatit B (KHB) ve kronik hepatit C (KHC) enfeksiyonu ile TNF-α(-308) gen polimorfizmi arasındaki ilişkinin araştırılmasıdır. �alışmamızda, KHB ve KHC hastaları, sağlıklı bireyler ile karşılaştırıldığında; her iki hasta grubunda da TNF-α(-308)GA genotipinin istatistiksel olarak anlamlı d�zeyde y�ksek olduğu belirlenmiştir (p< 0.05) (Tablo II). Alel sıklıkları incelendiğinde ise, KHB hastalarında G aleli, kontrol grubunda ise A aleli y�ksek bulunmuş (p< 0.05); KHC hastalarında alel dağılımları bakımından anlamlı bir fark saptanmamıştır (p> 0.05) (Tablo III).

TNF-α (-308) polimorfizmi ile hepatit B ve C hastalığının klinik seyri arasındaki ilişkinin araştırıldığı �alışmalarda farklı sonu�lar bildirilmektedir25,26,27. Yapılan bazı �alışmalarda TNF-α(-308) polimorfizmi ile KHB ve KHC arasında ilişki saptanmazken28,29, bazılarında ilişki olabileceği belirtilmektedir6,8,14. Xu ve arkadaşları8, HBV enfeksiyonu olan hastalar ile karşılaştırıldığında sağlıklı kişilerde TNF-α(-308) pozisyonundaki GA genotip ve A alel sıklığını anlamlı d�zeyde daha y�ksek bulmuşlar ve TNF-α(-308)A ile HBV'nin temizlenmesi arasında pozitif bir ilişki olduğunu bildirmişlerdir. Benzer bazı �alışmalarda da, A alel sıklığındaki artışın TNF-α'nın azalmasına neden olduğu ve A aleline sahip kişilerde klinik seyrin daha hafif olduğu ifade edilmiştir24,30. Zheng ve arkadaşları17, TNF-α(-308)A alelinin KHB enfeksiyonlarında koruyucu etkiye sahip olabileceği ileri s�rm�şlerdir. Bazı araştırıcılar ise, G alelinin persistan HBV enfeksiyonu i�in risk oluşturduğunu belirtmektedir14,18,27,31. Xia ve arkadaşlarının27 meta-analiz �alışmasında, KHB'li 2754 hasta ile HBV enfeksiyonundan iyileşen 1630 olgu değerlendirilmiş ve TNF-α(-308)GG genotipini taşıyan hastalarda, HBV persistansının anlamlı bir şekilde y�ksek olduğu belirtilmiştir. Cheong ve arkadaşlarının14 Kore'de yaptıkları �alışmada, HBV ile enfekte 412 hasta (72 inaktif taşıyıcı, 261 kronik hepatit, 79 karaciğer sirozu) ile 204 sağlıklı birey incelenmiş ve TNF-α(-308)G/(-238)G homozigot haplotipine sahip olmanın, persistan HBV enfeksiyon riskini artırdığı saptanmıştır. Li ve arkadaşları31 da, �alışma sonu�larımıza benzer şekilde, TNF-α(-308)GA genotipi ile KHB arasında anlamlı bir ilişki olduğunu bildirmişlerdir. Yapılan �alışmalardaki bu �elişkili sonu�ların nedeni, etnik ve bireysel farklılıklar ve �alışılan hasta sayısı ile ilgili olabilir. �lkemizde ise bu konu ile ilgili sınırlı sayıda �alışma bulunduğundan, bu sonu�ları destekleyecek yeterli veri mevcut değildir. Başt�rk ve arkadaşlarının18 yaptığı bir �alışmada, TNF-α(-308)G/G polimorfizmi kontrol grubuyla kıyaslandığında, hepatit B'li hasta grubunda anlamlı d�zeyde y�ksek bulunmuştur. �alışma sonu�larımız, Başt�rk ve arkadaşlarının18 bulgularını destekler nitelikte olup, �lkemiz pop�lasyonunda G alelinin hastalık riskini artırdığını, buna karşın A alelinin HBV enfeksiyonlarından korunmada etkili olabileceğini d�ş�nd�rmektedir.

Kronik hepatit C enfeksiyonu ile TNF-α(-308) polimorfizmi arasındaki ilişkiyi araştıran �alışmalarda da benzer sonu�lar bildirilmektedir. Valenti ve arkadaşları23, KHC'li hastalarda ins�lin direnci, TNF-α salınımı ve hastalığın şiddeti ile TNF-α gen polimorfizmleri arasındaki ilişkiyi araştırmışlar; TNF-α(-308) ve (-238) polimorfizmlerinin, hastalardaki TNF-α aktivitesi, ins�lin direnci ve hastalığın şiddeti ile anlamlı bir ilişki g�sterdiğini bildirmişlerdir. Talaat ve arkadaşlarının32 �alışmasında, HCV'ye bağlı siroz ve HSK gelişen hastalarda, TNF-α(-308)GG genotip sıklığı, diğer genotiplere g�re daha y�ksek oranda bildirilmiştir. Bir başka �alışmada ise, TNF-α(-308)AG ve AA genotipi ile HCV enfeksiyonuna duyarlılık ve kombine (pegile interferon-α ve ribavirin) tedaviye yanıt arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiş ve bu genotiplerin HCV'ye karşı duyarlılık ve ilaca karşı diren� oluşturmada etkili olabileceği ifade edilmiştir33. Benzer olarak Radwan ve arkadaşları7 da, TNF-α GA ve AA genotip sıklığının HCV'ye bağlı siroz ve HCC'li hastalarda anlamlı d�zeyde arttığını g�stermişlerdir. Dai ve arkadaşları34, TNF-α(-308)A alel sıklığını, d�ş�k viral y�k ve y�ksek fibrozis skoruna sahip olan hepatit C'li hastalarda daha y�ksek bulmuşlar; aynı araştırıcılar başka bir �alışmada kalıcı viral yanıtla TNF-α(-308)A alel polimorfizmi arasında anlamlı bir ilişki saptamışlardır35. Yukarıdaki �alışmalarda belirtildiği gibi, hepatit C hastalığı ile TNF-α(-308) polimorfizmi arasındaki pozitif ilişkiye rağmen, literat�rde anlamlı ilişki saptanmayan �alışmalar da bulunmaktadır25,26,36. Bizim �alışmamızda ise, KHB hastalarında olduğu gibi KHC hasta grubunda da TNF-α(-308)GA genotip sıklığı, kontrol grubuna g�re anlamlı olarak daha y�ksek bulunmuştur. Ulaşılabildiği kadarıyla, �lkemizde KHC ile TNF-α(-308) gen polimorfizmi arasındaki ilişkinin araştırıldığı herhangi bir �alışmaya rastlanmamıştır. Bununla birlikte Aksoy'un37 yaptığı �alışmada, KHC tedavisine yanıtı belirlemede sitokin gen polimorfizmlerinin rol� araştırılmış; tedaviye yanıt veren ve vermeyen hepatit C hastaları ile TNF-α(-308) polimorfizmi arasında anlamlı bir ilişki olmadığı g�sterilmiştir.

�alışmamızın verilerine g�re, hem KHB hem de KHC'li hastalarda TNF-α(-308)GA genotip sıklığı kontrol grubuna g�re anlamlı d�zeyde y�ksek bulunmuş olup, G alelinin hastalığın ilerlemesinde bir risk oluşturabileceği d�ş�n�lm�şt�r. Bu konu ile ilgili olarak, gen ekspresyonu, sitokin �retimi ve polimorfizm gibi konuları da kapsayan daha ileri �alışmalar, kronik hepatitlerin imm�nopatogenezindeki molek�ler mekanizmaların aydınlatılmasına katkı sağlayabilir.

KAYNAKLAR

  1. World Health Organization. Draft global health sector strategy on viral hepatitis, 2016-2021 - the first of its kind. Available at: http://www.who.int/hepatitis/strategy2016-2021/Draft_global_health_sector_strategy_viral_hepatitis_13nov.pdf?ua=1
  2. Thursz M, Yee L, Khakoo S. Understanding the host genetics of chronic hepatitis B and C. Semin Liver Dis 2011; 31(2): 115-27.
  3. Park SH, Rehermann B. Immune responses to HCV and other hepatitis viruses. Immunity 2014; 40(1): 13-24.
  4. St�ttermayer AF, Scherzer T, Beinhardt S, Rutter K, Hofer H, Ferenci P. Review article: genetic factors that modify the outcome of viral hepatitis. Aliment Pharmacol Ther 2014; 39(10): 1059-70.
  5. Balmasova IP, Yushchuk ND, Mynbaev OA, et al. Immunopathogenesis of chronic hepatitis B. World J Gastroenterol 2014; 20(39): 14156-71.
  6. Smith AJ, Humphries SE. Cytokine and cytokine receptor gene polymorphisms and their functionality. Cytokine Growth Factor Rev 2009; 20(1): 43-59.
  7. Radwan MI, Pasha HF, Mohamed RH, Hussien HI, El-Khshab MN. Influence of transforming growth factor-β1 and tumor necrosis factor-α genes polymorphisms on the development of cirrhosis and hepatocellular carcinoma in chronic hepatitis C patients. Cytokine 2012; 60(1): 271-6.
  8. Xu J, Zhang S, Zhang Z, et al. TNF-alpha promoter region polymorphisms affect HBV virus clearance in southern Chinese. Clin Chim Acta 2013; 425: 90-2.
  9. Saxena R, Chawla YK, Verma I, Kaur J. IL-6 (-572/-597) polymorphism and expression in HBV disease chronicity in an Indian population. Am J Hum Biol 2014; 26(4): 549-55.
  10. Tun�bilek S. Relationship between cytokine gene polymorphisms and chronic hepatitis B virus infection. World J Gastroenterol 2014; 20(20): 6226-35.
  11. Aggarwal BB, Gupta SC, Kim JH. Historical perspectives on tumor necrosis factor and its superfamily: 25 years later, a golden journey. Blood 2012; 119(3): 651-65.
  12. Işık G, Demirezen Ş, Beksa� MS. T�m�r nekroz fakt�r ve servikal kanser bağlantısı. T�rk Bilimsel Derlemeler Derg 2008; 1(2): 55-61.
  13. Saxena R, Kaur J. Th1/Th2 cytokines and their genotypes as predictors of hepatitis B virus related hepatocellular carcinoma. World J Hepatol 2015; 7(11): 1572-80.
  14. Cheong JY, Cho SW, Hwang IL, et al. Association between chronic hepatitis B virus infection and interleukin-10, tumor necrosis factor-alpha gene promoter polymorphisms. J Gastroenterol Hepatol 2006; 21(7): 1163-9.
  15. Tayebi S, Mohamadkhani A. The TNF-α -308 promoter gene polymorphism and chronic HBV infection. Hepat Res Treat 2012; 2012: 493219.
  16. Yin G, Zhu T, Li J, Wu A, Liang J, Zhi Y. CXCL12 rs266085 and TNF-α rs1799724 polymorphisms and susceptibility to cervical cancer in a Chinese population. Int J Clin Exp Pathol 2015; 8(5): 5768-74.
  17. Zheng MH, Qiu LX, Xin YN, Pan HF, Shi KQ, Chen YP. Tumor necrosis factor-alpha-308A allele may have a protective effect for chronic hepatitis B virus infection in Mongoloid populations. Int J Infect Dis 2010; 14(7): e580-5.
  18. Basturk B, Karasu Z, Kilic M, Ulukaya S, Boyacioglu S, Oral B. Association of TNF-alpha-308 polymorphism with the outcome of hepatitis B virus infection in Turkey. Infect Genet Evol 2008; 8(1): 20-5.
  19. Gill RM, Lee TH, Utter GH, et al. The TNF (-308A) polymorphism is associated with microchimerism in transfused trauma patients. Blood 2008; 111(7): 3880-3.
  20. Hiroishi K, Ito T, Imawari M. Immune responses in hepatitis C virus infection and mechanisms of hepatitis C virus persistence. J Gastroenterol Hepatol 2008; 23(10): 1473-82.
  21. Tarocchi M, Polvani S, Marroncini G, Galli A. Molecular mechanism of hepatitis B virus-induced hepatocarcinogenesis. World J Gastroenterol 2014; 20(33): 11630-40.
  22. Niro GA, Fontana R, Gioffreda D, et al. Tumor necrosis factor gene polymorphisms and clearance or progression of hepatitis B virus infection. Liver Int 2005; 25(6): 1175-81.
  23. Valenti L, Pulixi E, Fracanzani AL, et al. TNFalpha genotype affects TNFalpha release, insulin sensitivity and the severity of liver disease in HCV chronic hepatitis. J Hepatol 2005; 43(6): 944-50.
  24. Goncharova IA, Beloborodova EV, Freidin MB, Beloborodova EI, Pyzurev VP. Association of immune system gene polymorphisms with quantitative features which are pathogenetically important in chronic viral hepatitis. Mol Biol (Mosk) 2008; 42(2): 242-6.
  25. Kusumoto K, Uto H, Hayashi K, et al. Interleukin-10 or tumor necrosis factor-alpha polymorphisms and the natural course of hepatitis C virus infection in a hyperendemic area of Japan. Cytokine 2006; 34(1-2): 24-31.
  26. Bouzgarrou N, Hassen E, Gabbouj S, et al. Lack of effect of tumor necrosis factor-alpha-308 G/A polymorphism on severity of liver fibrosis in Tunisian hepatitis C virus (HCV)-infected patients. Gastroenterol Clin Biol 2010; 34(4-5): 297-304.
  27. Xia Q, Zhou L, Liu D, Chen Z, Chen F. Relationship between TNF-α gene promoter polymorphisms and outcomes of hepatitis B virus infections: a meta-analysis. PLoS One 2011; 6(5):e19606.
  28. Saxena R, Chawla YK, Verma I, Kaur J. IFN- (+874) and not TNF-α (-308) is associated with HBV-HCC risk in India. Mol Cell Biochem 2014; 385(1-2): 297-307.
  29. Xiang Y, Huang SF, Xia JR, et al. Association of the IFNAR1-17470 and IL-10-592 cytokine variants with susceptibility to chronic hepatitis B viral infections in a Chinese population. Genet Mol Res 2014; 13(4): 9187-95.
  30. Goncharova IA, Beloborodova EV, Freidin MB, Beloborodova EI, Chernogoriuk GE, Puzyrev VP. Genetics factors determining predisposition to chronic course of virus hepatitis and fibrosis in liver. Mol Biol (Mosk) 2008; 42(2): 238-41.
  31. Li Z, Li HQ, Yan Y, et al. Association between genetic polymorphism of tumor necrosis factor and chronic severe hepatitis B in patients. Zhonghua Yi Xue Za Zhi 2007; 87(30): 2105-8.
  32. Talaat RM, Esmail AA, Elwakil R, Gurgis AA, Nasr MI. Tumor necrosis factor-alpha -308G/A polymorphism and risk of hepatocellular carcinoma in hepatitis C virus-infected patients. Chin J Cancer 2012; 31(1): 29-35.
  33. Pasha HF, Radwan MI, Hagrass HA, Tantawy EA, Emara MH. Cytokines genes polymorphisms in chronic hepatitis C: impact on susceptibility to infection and response to therapy. Cytokine 2013; 61(2): 478-84.
  34. Dai CY, Chuang WL, Lee LP, et al. Associations of tumour necrosis factor alpha promoter polymorphisms at position -308 and -238 with clinical characteristics of chronic hepatitis C. J Viral Hepat 2006; 13(11): 770-4.
  35. Dai CY, Chuang WL, Chang WY, et al. Tumor necrosis factor- alpha promoter polymorphism at position -308 predicts response to combination therapy in hepatitis C virus infection. J Infect Dis 2006; 193(1): 98-101.
  36. Zhang X, Hu D, Zhu B, et al. Tumor necrosis factor-α promoter gene polymorphisms are not associated with hepatitis C virus infection in Chinese hemodialysis patients. Ren Fail 2011; 33(6): 593-9.
  37. Aksoy B. Kronik hepatit C tedavisinde yanıtı belirlemede TNF-α (-398, -2381), IL-10 (-1082,-627) ve TGFβ1 +25 gen polimorfizminin rol�. Ankara �niversitesi, Biyoteknoloji Enstit�s�, Disiplinler Arası Biyoteknoloji Anabilim Dalı, Y�ksek Lisans Tezi, Ankara, 2006.

İletişim (Correspondence):

Do�. Dr. G�lay B�rek�i,

Mersin �niversitesi Sağlık Y�ksekokulu, �iftlikk�y Kamp�s�,

33343 Mersin, T�rkiye.

Tel (Phone): +90 324 361 0001/4223,

E-posta (E-mail): gulay_borekci@yahoo.com

Yazdır