Candida albicans Biyofilm Etkilerinin Değerlendirilmesinde Galleria mellonella� Larvası Modeli*
Galleria mellonella Larva Model in Evaluating the Effects of Biofilm in Candida albicans
Meral KARAMAN1, Ali ALVANDİAN1, İ. Hakkı BAHAR1
1 Dokuz Eyl�l �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İzmir.
1 Dokuz Eylul University, Faculty of Medicine, Department of Medical Microbiology, Izmir, Turkey.
* Bu �alışmanın bir b�l�m�, XVII. T�rk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Kongresi (25-29 Mart 2015, Antalya)'nde poster olarak sunulmuştur.
�Z
Biyofilm ile ilişkili enfeksiyonlar morbidite ve mortalitede artışlara, ekonomik anlamda ciddi kayıplara neden olan kronik enfeksiyonlardır. Galleria mellonella larvası b�y�k boyutları, uygulama kolaylığı, 15-37�C'de yaşayabilme yeteneği, doğal bağışıklık sisteminin memeliler ile benzer olması gibi, nedenlerle in vivo toksikoloji ve patojenite testleri i�in g�venilir bir hayvan modeli olarak g�sterilmektedir. Bu �alışmada Candida albicans biyofilm aktivitesinin etkilerinin, G.mellonella larvası modelinde değerlendirilmesi ama�lanmıştır. Model i�in hastalık etkeni olarak izole edilen,� biyofilm �retimi pozitif (BP) ve negatif (BN) olarak saptanan iki C.albicans izolatı kullanıldı. Son larval evrede, 2-2.5 cm uzunluğunda, sağlıklı 80 adet G.mellonella larvası eşit olarak 4 gruba ayrıldı (n= 20). Grup 1 sağlıklı kontrol grubu olarak belirlendi. Grup 2'ye steril fosfat tamponu (PBS), grup 3'e BP C.albicans izolatı ve grup 4'e BN C.albicans izolatı enjekte edildi. PBS ile 5 x 105 cfu/ml yoğunlukta hazırlanan C.albicans'ın 5 μl'si larvaların en sondaki sol bacaklarına enjekte edildi. Larvalar, steril petri kutuları i�inde 37�C'de bekletildi. İlk 24 saat i�inde 4 saat, daha sonra 12 saat ara ile toplam 96 saat s�reyle g�zlendi. Enfeksiyon g�stergesi olarak; melanizasyon, sağkalım, toplam hemosit sayısı ve fungal y�k değerlendirildi. �alışma s�resince grup 1'de melanizasyon ve �l�m g�zlenmedi. Grup 2'de bir larva kaybedildi. C.albicans ile enfekte larvalarda 3. saatten itibaren k���k melanizasyon odakları (siyah nokta) ve ardından ilerleyici melanizasyon g�zlendi. BN C.albicans ile enfekte grup ile karşılaştırıldığında, BP C.albicans ile enfekte larvalarda 24. saat sonunda sağkalım oranı %20 olarak belirlendi. Toplam hemosit sayıları değerlendirildiğinde enfeksiyon gruplarında grup 1 ve 2'ye g�re �ok d�ş�k bulundu. Grup 3'de ise hemosit sayısı grup 4'e g�re anlamlı olarak d�ş�k saptandı. Kantitatif k�lt�rlerde grup 1 ve 2'de mikroorganizma �remesi saptanmadı. Grup 3 ve 4'de C.albicans �remesi saptandı. BP C.albicans ile enfekte grupta, BN C.albicans ile enfekte gruba g�re fungal y�k anlamlı olarak y�ksek saptandı. Bu �alışmada, C.albicans biyofilm aktivitesinin etkilerinin g�sterilmesinde canlı konak olarak G.mellonella larvası kullanılmıştır. Sonu�larımız fungal enfeksiyonların ve biyofilm gibi vir�lans fakt�rlerinin konak h�creye etkilerinin araştırılmasında larva modelinin kullanılabileceğini, omurgasız hayvan modellerinin yaygınlaşarak in vitro �alışmalar ile memeli modelleri arasında k�pr� oluşturabileceğini d�ş�nd�rmektedir.
Anahtar s�zc�kler: Biyofilm; Candida albicans; Galleria mellonella larva; enfeksiyon modeli.
ABSTRACT
Biofilm-related infections are chronic infections that cause serious increase in morbidity and mortality as well as significant economic loss. Galleria mellonella larva is shown as a reliable animal model for in vivo toxicology and pathogenicity tests due to its large size, ease of practice, ability to survive at 15-37�C and its similarity to mammals' natural immune system. The aim of this study was to evaluate the effects biofilm activity of Candida albicans in a G.mellonella larva model. Two C.albicans strains isolated as a disease agent were used for the model,� where one was positive (BP), and the other one was negative (BN) for biofilm production. Eighty healthy G.mellonella larvae, all in the last larval stage and 2-2.5 cm long, were divided into 4 groups of equal size. Group 1 was set as the control group. Group 2 was injected with sterile phosphate buffer (PBS) group. Group 3 was injected with BP C.albicans strain and group 4 with BN C.albicans strain. A 5 μL volume of C.albicans prepared at 5 � 105 cfu/ml concentration with PBS was injected into the last left rear-legs of the larvae. The larvae were kept in sterile petri dishes at 37�C. They were observed for a total of 96 hours, for 4 hours in the first 24 hours, then in 12 hours intervals. Melanization, survival, total hemocyte count and fungal burden were evaluated as infection indicators. Melanization and death were not observed throughout the study period in group 1. One larva died in group 2. Small melanization spots (dark spots) and subsequent progressive melanization were observed from 3rd hour in the larvae infected with C.albicans. When compared with the BN C.albicans infected group, survival rate was 20% for BP C.albicans infected larvae at the end of 24 hours. Total hemocyte count was very low in the infected groups compared to groups 1 and 2, also significantly lower in group 3 than in group 4. In quantitative cultures, growth of C.albicans was detected in groups 3 and 4 while not in groups 1 and 2. Fungal load was significantly higher in BP C.albicans infected group than BN C.albicans infected group. In this study, G.mellonella larvae were used as live hosts to demonstrate the effects of biofilm activity of C.albicans. Our results suggest that larval models can be used to investigate the effects of fungal infections and biofilm like virulence factors on host cells, and invertebrate animal models can be widely used and can bridge between in vitro studies and mammalian models.
Keywords: Biofilm; Candida albicans; Galleria mellonella larva; infection model.
Geliş Tarihi (Received): 08.11.2016 - Kabul Ediliş Tarihi (Accepted): 25.01.2017
GİRİŞ
Biyofilm ile ilişkili enfeksiyonlar insan v�cudunun bir veya daha fazla b�lgesinde tıbbi tedaviye yanıt vermeyen, kronik ve tekrarlayıcı tablo ile karakterizedir. Sıklıkla yavaş gelişen bu enfeksiyonlar nadiren �l�mle sonu�lanır. İnsan enfeksiyonlarının %65'inin tıbbi aletler ya da konak doku y�zeyinde yerleşmiş olan biyofilm yapımı ile ilişkili olduğu tahmin edilmektedir1,2. Biyofilm yapının temelini oluşturan ekzopolisakkarit (EPS) tabaka i�ine g�m�l� mikroorganizmalar, serbest formda (planktonik) h�crelerle kıyaslandığında; fagositoz ve v�cudun diğer savunma sistemlerine direncin yanı sıra antibiyotik ve kimyasal dezenfektanlara artmış tolerans �zelliği g�stermektedirler3,4. Uzun zamandan bu yana memeliler enfeksiy�z etkenlerin model konakları olarak başarıyla kullanılmaktadırlar5. Enfeksiyon hastalıklarının patogenezini anlamak ve onlarla baş edebilmek konusunda bu modeller �nemli bilgiler sunmuştur. Ancak g�n�m�zde yasal d�zenlemelerin yanı sıra deneylerde memelilerin kullanılmasıyla ilgili artan bilişsel d�zey ve hassasiyet, �nceleri fare, sı�an gibi etik olarak kabul edilebilir memeli modellerini �ne �ıkarmıştır. Daha sonra ise, bu modeller i�in donanımlı laboratuvarlara, deneyimli hayvan bakıcıları ve teknisyenlere ihtiya� duyulması, yasal yaptırımların ağır olması ve maliyetlerin y�ksek oluşu nedeniyle omurgasız hayvan modelleri alternatif olarak yeniden �nem kazanmıştır6. B�y�k balmumu g�vesi olarak da adlandırılan Galleria mellonella larvası in vivo toksikoloji ve patojenite testleri i�in g�venilir bir hayvan modeli olarak g�sterilmektedir. G.mellonella larvası modelinin Caenorhabditis elegans, Drosophila melanogaster gibi diğer omurgasız hayvanlar arasında �ne �ıkmasında; 2-4 cm boyutlarındaki b�y�kl�ğ� nedeniyle uygulama kolaylığı, 15-37�C'de yaşayabilme yeteneği nedeniyle de �zellikle enfeksiyon patogenezi �alışmalarına uygun olması rol oynamaktadır7,8. �zellikle doğal bağışıklık sisteminin memeliler ile yapısal ve fonksiyonel a�ıdan benzerliğinin g�sterilmesiyle7,9 son yıllarda in vivo enfeksiyon modelleri i�inde yıldızı parlamıştır10. Bu �alışmada Candida albicans'ın �nemli vir�lans fakt�rleri arasında yer alan, konak h�cre ve yapay h�crelere adezyondan sorumlu biyofilm aktivitesinin etkilerinin, G.mellonella larvası modelinde değerlendirilmesi ama�lanmıştır.
GERE� ve Y�NTEM
C.albicans İzolatları
�alışmada, hastanede yatan hastaların trakeal sekresyon �rneklerinden hastalık etkeni olarak izole edilen C.albicans izolatları kullanıldı. Biyofilm aktivitesi mikroplak-kristal viyole boyama y�ntemi ile araştırıldı11. Biyofilm pozitif (BP) ve biyofilm negatif (BN) olarak değerlendirilen iki C.albicans izolatı enfeksiyon modeli i�in se�ildi. Suşlar 9 mm �aplı plaklara d�k�lm�ş Sabouraud's Dextrose Agar (SDA, Conda, France)'ya ekim yapılarak 24 saat s�reyle 35�C'de ink�be edildi. Ertesi g�n oluşan koloniler steril �ze ile toplanarak "Yeast Peptone Dextrose" sıvı besiyerinde (YPD sıvı besiyeri; %1 maya ekstresi, %2 pepton ve %2 dekstroz, Conda, Fransa) 30�C'de bir gece bekletildi. S�spansiyon steril fosfat tampon (PBS) ile �� kez yıkandıktan sonra 5 x 105 yoğunlukta hazırlandı12.
G.mellonella Larvaları ve Enfeksiyon Modeli
Son larval evrede, yaklaşık 2-3 cm uzunluğunda, 250-300 mg ağırlığında, sağlıklı (g�rsel olarak a�ık renkli) 80 adet G.mellonella larvası steril petri kutularına alındı (Resim 1). Larvalar; Grup 1 (n= 20); sağlıklı kontrol grubu, grup 2 (n= 20); PBS grubu (enjeksiyona bağlı etkileri izlemek i�in), grup 3 (n= 20); BP C.albicans ve grup 4 (n= 20); BN C.albicans izolatı ile enfekte grup olmak �zere d�rt ana gruba ayrıldı. Gruplar kendi i�lerinde tekrar iki gruba ayrıldı. Bir grup sağkalım ve sağlık puanlaması i�in g�zlenirken diğer grup hemosit sayılarını ve fungal y�k� saptamak amacıyla belirlenen zaman aralıklarında sakrifiye edildi.
C.albicans inokulasyonu i�in larvalar %70 alkol emdirilmiş steril ek�vyon ile silindi. 5 x 105 yoğunluktaki maya suspansiyonunun 5 μL'si larvaların en sondaki sol bacaklarına Hamilton enjekt�r� ile doğrudan enjekte edildi. PBS grubuna aynı miktarda steril PBS verilirken, kontrol grubuna herhangi bir işlem yapılmadı. Larvalar, buğday kepeği, bal mumu, bal ve gliserol karışımı şeklinde besin i�eren ve ağızları kapatılan steril petri kutuları i�inde, 37�C'de bekletildi. Larvalar ilk 24 saat i�inde 4 saat, daha sonra 12 saat ara ile toplam 96 saat s�reyle g�zlendi. T�m deneyler farklı zaman dilimlerinde iki kez tekrarlandı. Omurgasız hayvan �alışmalarında "Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu" onayı gerekmediğinden �alışmamızda etik kurula başvuru yapılmamıştır.
Sağlık Puanlaması
İnokulasyon sonrası 96. saat sonunda larvaların sağlık durumları literat�r �nerileri doğrultusunda; aktivite, koza formasyonu, melanizasyon (koyu kahve-siyah renk değişimi) ve hayatta kalma kriterlerine g�re puanlandı13. Puanlama �ift g�z ile �ift k�r olarak yapıldı.
Hemosit Sayısının Belirlenmesi
İnokulasyon sonrası 24, 48, 72 ve 96. saat sonunda grup başına 3 adet larvanın hemosit sayılarının belirlenmesi amacıyla larvalar sakrifiye edildi. Sakrifikasyon i�in buz ak�leri �zerinde 3 dakika bekletilen son evre larvaların hareketlerinin yavaşlaması sağlandıktan sonra larva y�zeyi %70 alkol emdirilmiş steril ek�vyon ile silindi. Ardından birinci arka bacak �st�nden, ince u�lu diseksiyon iğnesi ile delinip 200 �l'lik steril ependorf i�ine yaklaşık 5 �l hemolenf toplandı. Buz �zerinde bekletilen hemolenf, hacminin yaklaşık 10 katı hacimde antikoag�lan ile karıştırıldı. Karışımın 10 �l'si Neubauer hemositometresine aktarıldı, Olympus BX51 mikroskobunda bir mililitre hemolenfteki hemosit sayısı belirlendi.
Fungal Y�k�n Belirlenmesi
Hemolenf alımı sonrası larvalar 1 ml PBS ve 5 mm �apında steril paslanmaz �elik boncuk i�eren ependorflara alındı. Ependorflar Tissuelyser LT t�p raflarına alınıp TissueLyser (Qıagen-Almanya) doku homojenizasyon cihazına yerleştirildi. Frekans 50, zaman 5 dakikaya ayarlandı. Homojenizasyon işleminin ardından kloramfenikol i�eren (100 �g/ml) SDA'ya kantitatif ekim yapılarak plaklar 37�C'de 24 saat ink�be edildi. Fungal y�k larva başına d�şen koloni oluşturan �nite (cfu/larva) olarak hesaplandı.
İstatistiksel Analiz
T�m istatistiksel işlemler SPSS 15.0 istatistik programında yapıldı. İkili grup ortalamalarının karşılaştırılmasında Mann-Whitney U testi kullanıldı. İstatistiksel anlamlılık i�in p< 0.05 alındı. Larvaların sağkalım analizi i�in Kaplan Meier y�ntemi kullanıldı.��
BULGULAR
Grup 1 ve 2'de ilk 24 saat i�inde melanizasyon ve �l�m g�zlenmemiştir. PBS grubunda t�m �alışma boyunca bir larvanın �ld�ğ� g�zlenmiştir. C.albicans ile enfekte larvalarda 3. saatten itibaren k���k melanizasyon odakları (siyah nokta) ve ardından ilerleyici melanizasyon g�zlenmiştir (Resim 1).
Kaplan Meier sağkalım analizi sonucunda grup 4 ile karşılaştırıldığında, grup 3 larvalarda sağkalım a�ısından anlamlı farklılık belirlenmiştir (p0.05) (Şekil 1). BP C.albicans ile enfekte grupta 24. saat sonunda sağ kalım oranı %20 olarak bulunmuştur.
Toplam hemosit sayıları değerlendirildiğinde kontrol ve PBS gruplarındaki ortalama hemosit sayıları grup 3 ve 4'e g�re anlamlı olarak y�ksek bulunmuştur. BP C.albicans ile enfekte grupta, BN C.albicans ile enfekte gruba g�re hemosit sayılarının anlamlı olarak d�ş�k olduğu belirlenmiştir (p0.05). Fungal y�k a�ısından bakıldığında ise; yapılan kantitatif k�lt�rlerde grup 1 ve 2'de mikroorganizma �remesi saptanmamıştır. Grup 3 ve 4'de C.albicans �remesi saptanmamıştır. BP C.albicans ile enfekte grupta, BN C.albicans ile enfekte gruba g�re fungal y�k anlamlı olarak y�ksek saptanmamıştır (p0.05) (Tablo I).
TARTIŞMA
Fungal biyofilmler �zellikle hastanede yatan ve tıbbi implantı olan hastalar i�in �nemli bir mortalite ve morbidite nedenidir. Bilindiği gibi, biyofilm ile ilişkili enfeksiyonlar sağlık alanında �nemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır14,15. Bu nedenle biyofilm yapının fungal patogenezde rol�n�n ortaya konması ve �eşitli antifungal ajanların etkinliğinin test edilmesi amacıyla in vitro ve in vivo �alışmalar yapılmaktadır. Canlı konak olarak sıklıkla sı�an, fare gibi kemirgenler kullanılmaktadır16-18. Son yıllarda ise, kemirgenlerle birlikte yapılan karşılaştırmalı araştırmalar sonucunda elde edilen verilerin tutarlılığı nedeniyle omurgasız hayvan G.mellonella larvası �ne �ıkmıştır19,20. Laboratuvarda, oda ısısında, �zel sistemlere ihtiya� duymayan k���k kavanozlarda barındırılabilen ve �retim i�in et�vlerin kullanılabildiği larvalar ucuzdur ve temin etmek kolaydır. Diğer omurgasız modellerine g�re b�y�k boyutları hem etken patojenlerin hem de antimikrobiyal peptidlerin yeterli miktarlarını enjekt�rle kolayca uygulama olanağı sağlamaktadır21,22. Enfeksiyon patogenezi �alışmaları a�ısından ise 15-37�C' da yaşayabilme yeteneği �nemli bir �st�nl�kt�r8. �alışmamızda da, C.albicans ile ilişkili biyofilm enfeksiyonunun etkilerini değerlendirebilmek amacıyla canlı konak olarak G.mellonella larvası kullanılmıştır.
Bu modelde hastalık g�stergelerinden biri ilerleyici melanizasyondur. �alışmamızda melanizasyon literat�r �nerileri doğrultusunda g�rsel olarak13, iki farklı g�z tarafından, k�r kullanılarak yapılmıştır. Kontrol ve PBS enjekte edilen gruplarda melanizasyon g�zlenmezken �zellikle BP C.albicans ile enfekte grupta 3. saatten itibaren başlayan ve 24. saatte belirginleşen melanizasyon biyofilm aktivitesinin vir�lansta etkili olduğunu g�stermiştir. G.mellonella larvasında melanizasyon, hemolenf i�inde yer alan hemositler tarafından sentezlenip h�cre hasarı ile birlikte k�tik�lde aktif formuna d�n�şen profenoloksidaz (PPO) enzimi tarafından ger�ekleşmektedir23. PPO enzim aktivitesinin kantitatif olarak belirlenmesi hastalık s�recinde �nemli bir objektif g�stergedir24. �alışmamızda melanizasyon puanlaması ile birlikte PPO enzim aktivitesi kantitatif olarak �l��lebilseydi daha g��l� yorumlar yapmak m�mk�n olabilirdi.
G.mellonella larvasında hemolenf, hemosit adı verilen bağışıklık sistemi h�crelerinin �eşitli tiplerini i�ermektedir. Hemositler �zellikle patojenlere karşı fagositoz aracılığı ile korunmada etkili rol oynamaktadır7,25. Enfeksiyon modeli �alışmalarında, enfeksiyona karşı bağışıklık yanıtının, konak-patojen etkileşiminin anlaşılmasında hemolenf değerli bir materyaldir. G.mellonella'da� larva başına yaklaşık 20-50 �l hemolenf elde edilebilmesi diğer omurgasız hayvan modellerine tercih edilmesinde �nemli bir fakt�rd�r. Biyofilm yapı i�ine gizlenmiş C.albicans'ın, konak tarafından farklı sitokinlerin salınımının ind�klenmesi ve fagositer h�crelere karşı imm�n yanıtın hasara uğratılmasında rol oynadığı bildirilmiştir26. �alışmamızda BP C.albicans ile enfekte larvalarda toplam hemosit sayısının BN izolat ile enfekte gruba g�re, anlamlı olarak d�ş�k olması literat�rde yer alan bu bilgiler ile paralellik g�stermiştir26,27. Ayrıca her ne kadar anlamlı bir d�ş�ş olmasa da, PBS enjekte edilen grupta hemosit sayılarının hi�bir girişim yapılmayan kontrol grubuna g�re d�ş�k olması strese bağlı olarak bu larvalarda hemosit sayılarının bir miktar d�şebildiğini g�stermiştir. Bu ayrımı yapabilmek i�in in vivo modellerde kontrol ve sham grupları b�y�k �nem taşımaktadır. G.mellonella larvasında hemolenfin 6 farklı hemosit t�r� i�erdiği, hemosit dansitesi ve hemosit tiplerinin enfeksiy�z etkenlere bağlı olarak farklılıklar g�sterdiği bildirilmektedir25. �alışmamızda gruplar arasında toplam hemosit sayıları a�ısından belirlenen farklılık biyofilm aktivitesinin vir�lansta �nemli rol oynadığını g�stermiştir. Ancak gruplar arasında hemosit t�rleri a�ısından farklılık olup olmadığı araştırılmamıştır. Bu konuda yeni �alışmalara ve deneyimli araştırmacılara ihtiya� duyulmaktadır. Ayrıca, bu �alışmada enfeksiyon g�stergelerinden biri olarak melanizasyon ve fungal y�k�n yanı sıra hemosit sayılarının belirlenmiş olması Kalkancı ve arkadaşlarının benzer bir �alışmasına yenilik getirmiştir28.
Canlı konak modellerinde enfeksiyonun g�stergelerinden bir diğeri de mikrobiyal y�k�n belirlenmesidir. �alışmamızda bu ama�la larva v�cut dokusu kullanılmıştır. �alışma s�resince kontrol ve PBS gruplarında herhangi bir mikroorganizma �remesinin saptanmaması, larvaların sağlıklı olduğunu ve uygulamalar sırasında bir bulaş olmadığını g�stermiştir. 24 saat ara ile yapılan sakrifikasyon işlemleri sonucunda amacımız fungal y�kteki değişiklikleri zamana bağlı olarak değerlendirmek olmasına rağmen, BP C.albicans ile enfekte grupta 24 saat sonunda 2, 48 saat sonunda 1 larva canlı kaldığından ortalama hemosit sayıları ve fungal y�k i�in sadece 24. saat verileri �zerinde yorum yapılabilmiştir. BP C.albicans ile enfekte grupta fungal y�k�n y�ksek olması larvalarda g�zlenen melanizasyon, hemosit sayıları ve sağkalım ile tutarlılık g�stermiş ve bulgularımız literat�r ile uyumlu olarak saptanmıştır28. �alışmamızda literat�r �nerileri doğrultusunda yaptığımız sağlık puanlamasına g�re gruplar arasında anlamlı farklılıklar saptanmış ancak bu farklılık BP C.albicans ile enfekte grupta sağkalım oranlarının d�ş�k olmasından kaynaklandığı i�in bu veriler paylaşılmamıştır.
Bu bilgiler ışığında fungal enfeksiyonların ve biyofilm gibi vir�lans fakt�rlerinin konak h�creye etkilerinin araştırılmasında larva modelinin g�venilir, ucuz ve uygulaması kolay bir model olarak kullanılabileceğini g�stermiştir. Vurgulanan bu �st�nl�kleri G.mellonella larvayı fungal patogenez ve antifungal ila� etkinliği �alışmalarında tercih edilir bir model haline getirmiştir. Ancak hen�z t�m genom diziliminin bilinmemesi, transgenik modellerinin olmaması, kazanılmış bağışıklık sistemine sahip olmamaları, fungal patogenez �alışmaları a�ısından mantar ligandları ile hemosit resept�rleri arasındaki ilişkinin ��z�lmemiş olması larva modelinin kısıtlılıkları arasındadır9,29,30. Bu bilinmeyenlere yanıt i�in, h�cresel ve molek�ler d�zeyde ileri �alışmalara ihtiya� duyulmaktadır. Bununla birlikte; g�n�m�zde omurgasız hayvan modelleri, in vitro �alışmalar ile memeli modelleri arasında bir k�pr� g�revi g�rebilir, b�ylece in vivo �alışmalarda daha az sayıda deney hayvanı kullanılmasının yanı sıra maliyet etkin deneyler m�mk�n olabilir.
TEŞEKK�R
Kocaeli �niversitesi Fen Fak�ltesi Biyoloji B�l�m� �ğretim �yesi Yrd. Do�. Dr. Fevzi U�kan ve ekibine G.mellonella larvalarını temin ettikleri, �retim ve yetiştirme konusunda bilgi ve becerilerini paylaştıkları i�in teşekk�r ederiz.
KAYNAKLAR
İletişim (Correspondence):
Do�. Dr. Meral Karaman,
Dokuz Eyl�l �niversitesi Tıp Fak�ltesi,
Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı,
35320, İzmir, T�rkiye.
Tel (Phone): +90 232 412 45 01,
E-posta (E-mail): meral.karaman@deu.edu.tr