Yazdır

�zg�n �alışma/Original Article
Mikrobiyol Bul 2017; 51(3): 247-259

Ulusal Antimikrobiyal Diren� S�rveyans Sistemi (UAMDSS) Dış Kalite Değerlendirme �alışmaları:
2011-2016

National Antimicrobial Resistance Surveillance System (NAMRSS) External Quality Assessment Studies: 2011-2016

Serap S�Z�K YILDIZ1, H�sniye ŞİMŞEK1, Nilay ��PL�2, Zeynep G�LAY3, UAMDSS �alışma Grubu*

1 T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarı Daire Başkanlığı, Ankara.

1 Public Health Institution of Turkey, Department of Microbiology Reference Laboratory, Ankara, Turkey.

2 Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, Ankara.

2 Ministry of Health Diskapi Yildirim Beyazit Training and Research Hospital, Clinical Microbiology, Ankara, Turkey.

3 Dokuz Eyl�l �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, İzmir.

3 Dokuz Eylul University Faculty of Medicine, Department of Medical Microbiology, Izmir, Turkey.

*UAMDSS �alışma Grubu (*Soyadına g�re alfabetik olarak dizilmiştir) �zlem A�ıkg�z, Rıza Adaleti, İlhan Afşar, Alper Ak�alı, Sadık Akg�n, NezahatAkpolat,� Sebahat Aksaray, Alper Aks�zek, Evrim Aksu, G�n�l Aksu, Dilber Aktaş, Hikmet Eda Alışkan, Mustafa Altındiş, Asiye Altın�z, Murat Aral, Hatice Yaşar Arsu, Nergis Aşgın, Seval �zdemir Ata, Ş�hret Aydemir, M. Derya Aydın, Osman Aydın, �zlem Kurt Azap, G�l�in Babaoğlu, Fatma Bacalan, Mustafa Zahir Bakıcı, Pervin �zlem Balcı, G�l�in Balk�se, Eşe Başbulut, Seyit Ahmet Bayık, Arzu Bayram, Murad Bayram, G�l�in Bayramoğlu, Orhan Bedir, Bayhan Bekt�re, Rukiye Berkem, H�lya Bilgili, Dilek Bilici, Yunus Bulut, Mehmet Berfe Canberk, Pamir Canbolat, Nihal SrıcaCırık, Meral Cihanyurdu, Osman Sezer Cirit, Mediha Coşar, Yasemin Coşgun, Umut S. Şay Coşkun, F�sun C�mert, G�n�l �zel �alışkan, Yeliz Tanrıverdi �aycı, Kemal �eber, Yeşim �ekin, Cem �elik, Emel Sesli �etin, Zafer �etinkaya, Ayşeg�l �opur �i�ek, Burhan �olak, Hatice T�rk Dağı, Nuran Delialioğlu, T�lin Demir, Bilge E. Dikenelli, Saniye Dilek, Fatih Din�, Metin Doğan, Esra D�mbek�i, Cuma Duman, Devrim D�ndar, M�ge D�z�eker, �. G�l Erdem, �m�r Ertuğrul, �zgen K�seoğlu Eser, Levent Et, Pınar Etiz, Mete Eyig�r, Sanem Ge�gel, Devran Ger�eker, Egemen G�kbolat, G�nay G�ker, Nevriye G�n�ll�, S�ha G�rpelioğlu, Ayşeg�l G�zalan, Aylin �sk�dar G��l�, H�seyin G�d�c�oğlu, Mustafa G�l, Hale G�m�ş, Deniz G�r, Melahat G�rb�z, Oğuz Alp G�rb�z, Şaban G�rcan, Kezban G�rdoğan, Barış G�rhan, Yakup G�rkan, Nezahat G�rler, Ayşe G�ven, M. Ufuk Hasdemir, Salih Hazar, Emine Hoşaf, Şeref Işık, Hakan İgan, Hacer İşler, Birg�l Ka�maz, Hacer �zlem Kalaycı, Fatma Kalem, Kemal Turan Kalkandelen, Ayşe Ulusoy Karaca, Emel Uzunoğlu Karag�z, Aydan Karag�l, Z. Ceren Karahan, Selahattin Karako�, �zge �zen Karaşahin, Aysel Karataş, Onur Karatuna, Nilg�n Kaşifoğlu, Melek Kaya, Hakan Keskin, Recep Keşli, H�seyin Kılı�, Nida Kılı�, Naci Kemal Kırca, Filiz Kibar, Figen Ko�, Esra Ko�oğlu, Muhammed G�zel Kurtoğlu, �iğdem Kuzucu, Zafer Mengeloğlu, Ayser Mızraklı, İpek Mumcuoğlu, Muhammed Ali Mutlu, Zeynep Ocak, Dilara �ğ�n�, Ş�kr� �ks�z, Recep �nc�, C�neyt �zakın, Nilg�n �zbey, Mehmet �zcan, Ayşe �zdemir, Tuncer �zekinci, Mustafa Ferruh �zel, Nermin �zen, Bur�in �zer, Leyla �zinel, Asuman �zkan, Esra �zkaya, Hakan �zturhan, Candan �zt�rk, Mustafa �zyurt, �m�r Mustafa Parkan, Mehmet Parlak, Oya Pazarlı, Nil�fer Pekint�rk, Duygu Per�in, Ahmet Pınar, Banu Sancak, Metin Sancaktar, Elif Aktaş Sepet�i, Mehmet Emin Sevin�, Fikriye Milletli Sezgin, Melda Sınırtaş, Sevin� Şen, G�n�l �i�ek Şent�rk, Vasvi Tanju, G�lnur Tarhan, Hakan Taşkın, Murat Telli, Fehminaz Temel, Aynur Eren Topkaya, Sezer Toprak, Zuhal As�ı Toraman, E. İnci Tuncer, Ayşeg�l T�mg�r, Sel�uk T�rkel, Petek Deniz U�kan, Selma Keleş Uludağ, Mahmut Celalettin Uner, M. Hamidullah Uyanık, Aslıhan Uzun, Nilg�l Uzun, Candan �st�n, Aysel Yağmuroğlu, Yusuf Yakupoğlulları, Barış Yal�ın, Meltem Yalınay, Akg�n Yaman, Yusuf Engin Yangın, Ekrem Yaşar, Buket Yayla, Halil Yazgı, Vesile Yazıcı, G�lg�n Yenişehirli, �elik Yerg�k, Halide İlkay �elik Yerg�k, Umut Yıldırım, �lver Yıldız, Yakut Aky�n Yılmaz, Mihriban Y�cel, Yasemin Zer

�Z

D�nya Sağlık �rg�t� (DS�) tarafından antimikrobiyal direncin (AMD) �nlenmesinde s�rd�r�lebilir ve kanıta dayalı s�rveyans sistemlerinin kurulması �nerilmektedir. Bu s�rveyans sistemlerinin bir gerekliliği olarak da sisteme dahil olan klinik mikrobiyoloji laboratuvarlarına dış kalite değerlendirme (DKD) programı uygulanması istenilmektedir. Bu kapsamda �lkemizde 2011 yılında T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu (THSK) b�nyesinde Ulusal Antimikrobiyal Diren� S�rveyans Sistemi (UAMDSS) kurulmuştur. S�rveyans kapsamında UAMDSS DKD programı 2011 yılından itibaren her yıl, yılda bir �evrim olarak uygulanmaktadır ve her �evrimde d�rt izolat g�nderilmektedir. Bu �alışmada, 2011-2016 yılları arasında UAMDSS'ye dahil olan laboratuvarlara uygulanan DKD programlarının altı yıllık sonu�larının değerlendirilmesi ama�lanmıştır. S�rveyans sisteminde 118 laboratuvar yer almaktadır. S�rveyansa katılım g�steren t�m laboratuvarlara s�rveyans kapsamında yer alan Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus faecium/faecalis ve Acinetobacter baumannii bakterileri g�nderilmiştir. G�nderilen izolatlarda bakterilerin t�r d�zeyinde tanımlanması, antibiyotik duyarlılık test sonu�ları ile varsa �zellikli antibiyotik diren� mekanizmalarının ge�erli test y�ntemleri kullanılarak belirlenmesi ve doğrulanması istenmiştir. Se�ilen izolatlar rutin mikrobiyolojik y�ntemler ile �retilerek uygun besiyerlerinde ��l� taşıma kapları i�inde PTT kargo aracılığıyla oda sıcaklığında katılımcılara g�nderilmiştir. Sonu�lar THSK tarafından hazırlanmış olan web tabanlı sisteme, kargo ile g�nderilmiş olan şifreler kullanılarak girilmiştir. Sonu�ların analizi, SPSS programı ile yapılmıştır. 2011-2016 yılları arasında toplam 23 izolat programa katılımı ger�ekleşen laboratuvarlara g�nderilmiştir. Laboratuvarların bakterileri tanımlaması ve antibiyotik duyarlılık test sonu�larını belirlemeleri i�in otomatize sistemleri yaygın olarak tercih ettikleri tespit edilmiştir. MALDI TOF MS sistemi kullanımının 2016 yılında %15.65'e kadar �ıktığı belirlenmiştir. Bakteri tanımlamasında genellikle t�r d�zeyinde k���k hatalar yapıldığı ve �zellikle antibiyotik duyarlılık test sonu�larında klinik sınır değere yakın sonu�larda hata oranının y�ksek olduğu belirlenmiştir. Antibiyotik duyarlılık test sonucu i�in gerekli olmasa bile epidemiyolojik veri i�in �nem arz eden �zellikli diren� mekanizmalarının belirlenmesinde fenotipik testlerin daha yaygın olarak kullanıldığı g�r�lm�şt�r. 2016 yılında laboratuvarların %80'inin EUCAST kriterlerine g�re sonu�ları belirlediği izlenmiştir. Bu araştırma sonucunda, UAMDSS kapsamında yapılan DKD �alışmalarının s�rd�r�lebilir ve kanıta dayalı s�rveyans �alışmaları i�in iyi bir performans aracı olduğu, ulusal AMD veri kalitesinin yeterli d�zeyde iyi olduğu ve verinin uluslararası platformlarda paylaşılabilir olduğu g�zlenmiştir. Ayrıca, ulusal s�rveyans �alışmalarının d�zenli olarak devam etmesi laboratuvarların g�ncel ve doğru sonu�lara ulaşmalarında kendilerini geliştirme a�ısından olumlu yansımaların olduğunu g�stermiştir.

Anahtar s�zc�kler: S�rveyans; antimikrobiyal diren�; dış kalite değerlendirme.

ABSTRACT

Establishment of sustainable and evidence-based surveillance systems are recommended for prevention of microbial resistance by the World Health Organization (WHO). As a necessity of these surveillance systems, participants are recommended to implement an external quality assessment (EQA) program. In this scope, National Antimicrobial Resistance Surveillance System (NARSS) has been established within the Public Health Institute of Turkey (PHIT) in our country since 2011. In the scope of this surveillance, NARSS EQA program has been implemented in a cycle per year and four isolates were sent to participants per cycle every year since 2011. In this study, it was aimed to evaluate the six years results of the EQA programs being implemented on NARSS participants between 2011 and 2016. The surveillance system� consisted of 118 laboratories. Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus faecium/faecalis and Acinetobacter baumannii bacteria included in scope of the surveillance were sent to participants. Identification of bacteria to the species level, verification of the antibiotic susceptibility test results and existence of specified resistance of the isolates performed with valid test methods required from the participants. Identified isolates were� cultured with routine microbiological methods and sent to participants in ambient temperature in triple carrying pouches inside suitable carrying media via PTT Cargo. The results were entered by means of passwords prepared by PHIT and sent to the web based system. The analysis of results� were made with SPSS program. A total of twenty-three isolates were sent to participants between 2011 and 2016. It� was determined that participants commonly preferred automated systems for bacterial identification and antibiotic sensitivity test results. The use of MALDI TOF MS system was determined to be raised up to 15.65% in 2016. It has been determined that usually little mistakes were done in bacterial identification but the error rate was high especially in antimicrobial susceptibility test results with close clinical threshold values. Although not required for antibiotic susceptibility test results, it was determined that phenotypic tests have been used more widely in determining the specific resistance mechanisms that are important for epidemiological data. It� was determined that 80% of participants have used EUCAST standards in 2016. As a result of this research, we have observed that EQA studies of NARSS EQA are a good performance tool for sustainable and evidence based surveillance studies, that the national antimicrobial resistance data quality is sufficiently good and that the data can be shared on international platforms. In addition, the regular maintenance of national surveillance studies shown that laboratories have positive reflections on self improvement in achieving up to date and accurate results.

Keywords: Surveillance; antimicrobial resistance; external quality assessment.

Geliş Tarihi (Received): 08.05.2017 - Kabul Ediliş Tarihi (Accepted): 24.06.2017

GİRİŞ

Antimikrobiyallere karşı direncin artması, b�lgesel, ulusal ve uluslararası d�zeyde kaygı verici k�resel bir problemdir1. Antimikrobiyal direncin (AMD) tamamen ortadan kaldırılması m�mk�n değilken, akılcı antimikrobiyal kullanımıyla AMD gelişimini kontrol altına almak m�mk�nd�r. Akılcı antimikrobiyal kullanımına y�nelik ulusal ve uluslararası politikalar ve d�zenlemeler s�rd�r�lebilir s�rveyans sistemlerinin AMD ile m�cadelede temel unsur olduğunu beyan etmektedir. D�nya Sağlık �rg�t� (DS�), �ye �lkelerinde belirlenmiş mikroorganizmalar ve onların antimikrobiyallere karşı diren� sıklığının izlendiği ulusal AMD s�rveyans sistemlerinin kurulmasını �nermektedir2.

S�rveyans verilerinin kalitesini denetlemek i�in s�rveyans sistemlerinde yer alan testlere y�nelik i� kalite kontrol ve dış kalite değerlendirme (DKD) programları uygulanmalıdır. S�rveyans sistemleri, katılımcı laboratuvarların standart mikrobiyolojik y�ntem kullanımını, klinik sınır değerlerin doğru yorumlanmasını, personel eğitimini, laboratuvarda stok y�netiminin uygunluğunu DKD programları ile izleyebilmektedir3.

�lkemizde Ulusal Antimikrobiyal Diren� S�rveyans Sistemi (UAMDSS) 2011 yılında T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu (THSK) b�nyesinde kurulmuştur. UAMDSS kapsamında; kan ve beyin omurilik sıvısı (BOS) �rneklerinden ilk hasta izolatı olarak izole edilen Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Enterococcus faecium/faecalis ve Acinetobacter baumannii bakteri t�rleri yer almaktadır4. UAMDSS, 2013 yılından itibaren DS� Avrupa Ofisi tarafından y�r�t�len Orta Asya ve Doğu Avrupa Antimikrobiyal Diren� S�rveyans Ağı (Central Asian and Eastern European Surveillance of Antimicrobial Resistance, CAESAR)'na �yedir5. UAMDSS metodolojisi, CAESAR metodolojisi ile uyumludur. İlk DKD 2011 yılında uygulanmış olup o tarihten bu yana UAMDSS AMD DKD programı yılda bir �evrim olarak uygulanmaktadır. Her �evrimde s�rveyans kapsamında yer alan bakterilerden d�rt izolat katılımcılara g�nderilmektedir. CAESAR Ağı �yesi olan katılımcılara bu kapsamda 2013 yılından beri "United Kingdom National External Quality Assessment Service (UK-NEQAS)" tarafından y�r�t�len DKD ile yılda bir kez altı izolat g�nderilmektedir. Bu �alışmada, UAMDSS'nin 2011-2016 yılları arasında ger�ekleştirdiği ulusal DKD programının altı yıllık verilerinin değerlendirmesi ve bunların laboratuvar sonu�larına yansımasının araştırılması ama�lanmıştır.

GERE� ve Y�NTEM

Hastanelerin Se�ilmesi

UAMDSS'ye dahil olacak katılımcı laboratuvarların belirlenmesinde, sentinel s�rveyans i�in uygun bir �rneklem oluşturabilmek amacıyla, 2009-2010 yılları arasında anket �alışması yapıldı ve T�rkiye İstatistiki B�lge Birimleri Sınıflandırmasına g�re saptanmış olan 12 b�lgeden hastaneler se�ildi6. 2014 yılında katılımcı laboratuvar sayısının artırılması planlandı ve bu ama�la s�rveyansa katılmak isteyen hastaneler i�in Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (KLİMUD) ve T�rk Mikrobiyoloji Cemiyeti (TMC) e-posta gruplarından davet g�nderilerek ankete katılmaları ve başvuru yapmaları sağlandı. Anket değerlendirmelerine g�re, s�rveyansa katılımı uygun bulunan laboratuvarlara performans değerlendirmesini ger�ekleştirmek amacıyla DKD programı uygulandı. Sonu� olarak, mikrobiyolojik y�ntem, personel, donanım ve performans a�ısından yeterli bulunan hastaneler s�rveyans sistemine dahil edildi. Bu kapsamda 2011 yılında katılan laboratuvar sayısı 77 iken, 2016 yılında bu sayı 118 rakamına ulaştı.

İzolatların Se�ilmesi

2011-2016 yılları arasında s�rveyans kapsamında yer alan S.aureus, S.pneumoniae, E.faecium/faecalis, E.coli, K.pneumoniae, P.aeruginosa ve A.baumannii bakterilerinin diren� �zelliklerini yansıtan �rnekler se�ildi. �rnekler, UAMDSS Laboratuvarına gelen hasta �rneklerinden elde edilen izolatlar, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ve dizi analizi ile molek�ler diren� mekanizması tam olarak ortaya konmuş klinik izolatlar, diğer DKD programlarından laboratuvara g�nderilen izolatlar ve "American Type Culture Collection (ATCC)" suşlarından se�ildi.

İzolatların Hazırlanması ve G�nderilmesi

Laboratuvarlara g�nderilmesine karar verilen izolatlar UAMDSS Laboratuvarında standart mikrobiyolojik y�ntemlerle �retilerek S.pneumoniae hari� t�m izolatlar Stuart taşıma besiyerinde, pn�mokok ise k�m�rl� Stuart taşıma besiyerinde oda sıcaklığında ��l� taşıma kabı i�erisinde PTT Kargo aracılığı ile katılımcılara g�nderildi. Yıllara g�re g�nderilen izolatlar Tablo I'de verilmiştir.


Tablo I

Bakterilerin Tanımlanması

Se�ilen �rneklerin, bakteri tanımlaması otomatize sistemler, molek�ler y�ntemler ve Matriks ile desteklenmiş lazer desorpsiyon/iyonizasyon u�uş zamanı k�tle spektrometresi, MALDI TOF MS y�ntemiyle ger�ekleştirilirken, antibiyotik duyarlılık testleri disk dif�zyon, antibiyotik gradiyent şerit ve sıvı mikrodil�syon y�ntemi ile �alışıldı. Se�ilen �rnekler, UAMDSS Bilimsel Danışma Komisyonu Kalite Alt Komisyonu koordinasyonunda �� laboratuvar tarafından �alışılarak laboratuvarların sonu�ları t�r tanımı, antibiyotik duyarlılık sonucu ve �alışılmış ise tanımlanan molek�ler diren� mekanizmasının uyumu a�ısından değerlendirildi. �� laboratuvarın sonu�larının uyumlu �ıkmasından sonra �evrim i�in izolatların se�im işlemi tamamlandı.

Sonu�ların Girilmesi i�in Web Tabanlı Sistemin Kurulması

Sonu�lar, THSK İstatistik ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından oluşturulmuş olan web tabanlı sisteme girildi. Katılımcılara �rnekler ile birlikte her �evrim i�in kendilerine �zel şifre g�nderildi. Sistem her d�ng� i�in �rneklerin g�nderildiği tarihten itibaren 5 hafta a�ık bırakıldı. Sistemde bakteri tanımlaması ve antibiyotik duyarlılık test sonu�ları, test y�ntemleri, ADT sonu�ları ve yorumlanması i�in kullanılan standartlar ile genel bilgilerin girişine y�nelik d�zenlemeler yer almaktaydı.

Bakteri Tanımlama Sonu�ların Değerlendirilmesi

Değerlendirmelerde, cins ve t�r ismini doğru bilen katılımcılara tam puan verildi. T�r d�zeyinde hata "k���k hata", cins d�zeyinde hata ise "b�y�k hata" olarak tanımlandı.

Antibiyotik Duyarlılık Test Sonu�larının Değerlendirilmesi

Antibiyotik duyarlılık testi (ADT) sonu�larının değerlendirmesinde beklenen sonu� ile uyumlu gelen sonu� "doğru" olarak değerlendirilirken, diren�li olan izolatın duyarlı olarak rapor edilmesi "�ok b�y�k hata", duyarlı izolatın diren�li rapor edilmesi "b�y�k hata", orta d�zeyde duyarlı izolatların duyarlı ya da diren�li veya duyarlı ya da diren�li izolatların orta d�zeyde duyarlı raporlandırması "k���k hata" olarak değerlendirildi. İzolatın karbapenemaz ve genişlemiş spektrumlu beta-laktamaz (GSBL) �retip �retmemesi ile ilgili hatalı raporlama "�ok b�y�k hata" olarak kabul edildi.

Sonu�ların Analiz Edilmesi

Veriler web tabanlı sistemden Microsoft Office 2013 Excel tablosuna aktarıldı ve istatistiksel analiz i�in SPSS 20.0 (SPSS Inc. USA) kullanıldı (p< 0.05).

BULGULAR

UAMDSS'de katılımcı sayısı 118 laboratuvar olarak tespit edilmiştir.� Katılımcıların 49 (%42.98)'u �niversite hastanesi, 33 (%28.95)'� eğitim ve araştırma hastanesi, 31 (%27.19)'i devlet hastanesi ve 1 (%0.88)'i �zel hastane olarak belirlenmiştir. Katılımcı hastanelerin istatistiki b�lgelere ve illere g�re dağılımı Şekil 1'de yer almaktadır.


Şekil 1

S�rveyans sisteminde yer alan bakterilerin DKD kapsamında g�nderilme sayıları ve her bir bakteri ile ilgili elde edilen hata oranları Tablo II'de verilmiştir. 2012 yılında g�nderilen S.pneumoniae izolatı kontamine olduğu i�in ilgili yılda değerlendirmeler yalnız �� bakteri t�r� �zerinden yapılmıştır. A.baumannii 2015 yılında sisteme dahil edilmiş olduğundan yalnız bir �evrimde katılımcılara g�nderilmiştir.


Tablo II

Katılımcıların 2011-2016 yılları arasında bakterilerin tanımlanması ve ADT'nin ger�ekleştirilmesi i�in otomatize sistemlerin kullanımı, MALDI TOF MS sisteminin kullanımı ve katılımcıların ADT i�in kullandıkları standart y�ntemlerin dağılımı Tablo III'te sunulmuştur. Otomatize sistemlerin kullanımı yıllar i�inde istatistiksel olarak artış g�stermiştir (p= 0.04). Katılımcılar 2015 yılına kadar ADT i�in yalnız "Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI)" kullanmıştır. "European Committee on Antimicrobial Susceptibility Testing (EUCAST)" kullanım oranı 2015 yılında %26.47 iken, 2016 yılında bu oran %80'e y�kselmiştir.


Tablo III

Katılımcıların %83.89'u ADT i�in otomatize sistemleri kullandığını belirtmiştir. 2012 yılında S.aureus'ta vankomisin ADT'de katılımcıların %8.21'i disk dif�zyon y�ntemi ile �alıştığını beyan ederken, 2016 yılında bu oran %2.63'e d�şm�şt�r. 2016 yılında kolistinin disk dif�zyon y�ntemi ile kullanımı A.baumannii i�in %0.97, K.pneumoniae i�in %1.88 olarak tespit edilmiştir.

2015 ve 2016 yılında vankomisin minimum inhibit�r konsantrasyonu (MİK) değeri 4, teikoplanin MİK değeri 8-16 �g/ml olan aynı S.aureus izolatı katılımcılara g�nderilmiştir. İzolatın laboratuvarlar tarafından EUCAST kriterlerine g�re, vankomisine diren�li, CLSI kriterlerine g�re orta d�zeyde duyarlı, teikoplanine ise EUCAST'a g�re diren�li, CLSI'a g�re orta d�zeyde duyarlı olarak rapor edilmesi beklenmiştir. Laboratuvarların 2015 yılında %28.87'sinin, 2016 yılında ise %31.30'unun ilgili kriterlere g�re doğru raporlama yaptığı belirlenmiştir.

2014 yılında g�nderilen S.pneumoniae izolatında florokinolon grubu antibiyotiklerin ADT sonucunu katılımcı laboratuvarların %61.42'si bildirmiş ve bu sonu�larda %13.95'inde b�y�k hata saptanmıştır.

2016 yılında gentamisine y�ksek d�zey dirence sahip E.faecium izolatını tanımlamada %6.96 oranında �ok b�y�k hata tespit edilmiştir.

GSBL bildirimi ile ilgili olarak 2012 yılında g�nderilen E.coli izolatında, laboratuvarların %97.05'i bildirim yapmış ve bildirim yapanlar i�inde sonu�ların %10.6'sında �ok b�y�k hata belirlenerek izolatın GSBL taşımadığı raporlanmıştır. 2015 yılında ise, GSBL� pozitif E.coli izolatında katılımcıların %99.01'i bildirim yapmış ve bildirim yapan katılımcıların %3.96'sı �ok b�y�k hata ile, izolatta GSBL olmadığını rapor etmiştir.

2015 yılında K.pneumoniae blaNDM-1 geni pozitif, 2016 yılında ise K.pneumoniae blaOXA-48 ve blaNDM-1 geni pozitif olan izolatlar katılımcılara g�nderilmiştir. Karbapenemaz varlığı bildirim oranı 2015 yılında %55.88 iken, 2016 yılında bildirim oranı %71.05'e �ıkmıştır. 2015 ve 2016 yılında karbapenemaz hata oranları a�ısından değerlendirildiğinde �ok b�y�k hata oranı %10.42'den %2.4'e d�şm�şt�r. Karbapenemaz varlığını fenotipik testlerle �alışan katılımcı oranı 2015 yılında %94.73'ten 2016 yılında %95.06'ya y�kselmiştir. 2016 yılında katılımcıların sadece %4.94'� karbapenemaz diren� mekanizmasının belirlenmesinde genotipik testleri kullanmıştır.

Hata oranı y�ksek olan bir diğer antibiyotik ise piperasilin-tazobaktamdır. 2014 yılında g�nderilen piperasilin-tazobaktama diren�li P.aeruginosa izolatında laboratuvarlar i�inde �ok b�y�k hata oranı %11.4 olarak tespit edilmiştir. 2013 yılında laboratuvarlara g�nderilen piperasilin-tazobaktama orta d�zey duyarlı P.aeruginosa izolatında k���k hata oranı %47 olarak bildirilmiştir.

TARTIŞMA

Laboratuvar performansının belirlenmesinde kalite kontrol�, �nemli g�stergelerden biridir7. Hataların tespit edilmesi ve olumsuz sonu�ların �nlenmesinde �nemli programlardan biri olan DKD'nin amacı, standart tekniklerle laboratuvar uygulamalarını değerlendirmektir8. S�rveyans sistemlerinde ise laboratuvarların kendi laboratuvar performanslarını değerlendirmek ve varsa hatalarını ortaya koymak adına DKD �alışmalarının y�r�t�lmesi beklenmektedir9. DKD Programında katılımcı laboratuvarların, �rnekleri rutinde kullandıkları y�ntemlerle analiz edip sonu�ları program sağlayıcısına rapor olarak sunulurken, program sağlayıcısı da bu sonu�ları değerlendirip her �rnek i�in katılımcı laboratuvara bir puan vermektedir. Puanın yanında, sonu�ları yorumlayıp o laboratuvarın diğer laboratuvarların sonu�larına g�re ne d�zeyde yer aldığını g�rmesi de sağlanmaktadır. T�m bu bilgilerin gizliliğinin ve katılımcı laboratuvar mahremiyetinin sağlanması da DKD Program sağlayıcısının g�revleri arasında yer almaktadır10.�

AMD'nin �nlenmesi konusunda multidisipliner yaklaşımın �n planda tutulduğu "Antimikrobiyal Y�netim" programları artık t�m d�nyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu programlarda mikrobiyoloji laboratuvarlarının g�revi doğru ve hızlı tanımlama, standartlara uygun ADT yapma, ADT sonu�larını kısıtlı ve yorumlu bildirme, k�m�latif antibiyogram yapma ve hastanenin antibiyotik kullanım politikalarına katkı sağlamaktır. Bu s�re�lerin doğru yapılıp yapılmadığının izlenmesinde DKD sonu�ları mikrobiyoloğa b�y�k ışık tutmaktadır11.

S�rveyans kapsamında cins adı olarak belirtilen bakteri sonu�ları analiz işlemi sırasında değerlendirme dışı bırakılmakta ve değerlendirmeye alınmamaktadır. Bakteri tanımlama y�n�nden �lke genelinde ciddi sorunlar yaşanmamakla birlikte, gram-pozitif bakterilerin t�r d�zeyinde tanımlamasında ve �zellikle Acinetobacter t�rlerinin tanımlanmasında sorunlar yaşanmaktadır.� Bu nedenle, DKD sonu�larına g�re katılımcı laboratuvarların t�r d�zeyinde tanımlama yapmak i�in ek testleri sistemlerine dahil etmeleri ya da t�r d�zeyinde tanımlama i�in izolatlarını THSK Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığına g�ndermeleri beklenmektedir.

Bakteri-antibiyotik kombinasyonunda ADT'nin belirlenmesinde ge�ersiz test tekniklerinin kullanım oranı azalmış olmakla birlikte halen devam etmektedir. Bunun d�zeltilmesi amacıyla satın alma ve test �alışma s�re�lerinin UAMDSS tarafından hazırlanan standart uygulama prosed�rlerine uygun olarak yapılması �nerilmektedir. Raporlarda, laboratuvarların her birine beklenen sonu� ve kendi sonu�ları g�nderilmekte ve hata yaptıkları noktalar bildirilmektedir. Bu ama�la ayrıca, UAMDSS yaptığı bilgilendirme toplantılarıyla laboratuvarların farkındalığını artırmayı hedeflemektedir.

Hasta raporlarının bildiriminde �zel diren� mekanizmalarının bildirim zorunluluğu olmamasına rağmen, hem epidemiyolojik verinin toplanması hem de s�rveyans sisteminde diren� mekanizmalarının bildirilmesi zorunlu olduğundan katılımcılara �zel diren� mekanizmalarına sahip izolatlar �zellikle g�nderilmektedir. Bu diren� mekanizmaları arasında GSBL yapımı ile karbapenem, kolistin, metisilin, glikopeptid ve penisilin antibiyotiklerine diren� yer almaktadır. Laboratuvarların, diren� mekanizmasını belirlemeye y�nelik gerekiyorsa ilave testler yapması beklenmektedir. Karbapenemaz varlığının belirlenmesine y�nelik ilave test �alışılma sıklığının laboratuvarlar arasında olduk�a y�ksek olması T�rkiye i�in doğru epidemiyolojik verinin sağlanması adına �nemli bir veridir.

UAMDSS'nin �yesi olduğu CAESAR Ağı'nın �nerisi ve siyasi otoritenin aldığı karar ile EUCAST standartlarının kullanımı 2014 yılından itibaren T�rkiye'de teşvik edilmesine y�nelik THSK ve TMC işbirliği ile hazırlanan resmi yazı TMC tarafından tıbbi mikrobiyoloji laboratuvarı olan t�m kurum/kuruluşlara iletilmiştir. 2016 yılında katılımcılar arasında EUCAST kullanım oranının %80'e ulaşmış olması sevindiricidir.

ADT sonu�larının bildiriminde laboratuvarların genellikle doğru sonu�lar verdiği, ancak �zellikle MİK değeri ve zon �apı sınırda olan bakterilerin ADT sonu�larında hata yapıldığı tespit edilmiştir. S.aureus suşlarının vankomisin ve teikoplanin sonu�larına bakıldığında, 2015 ve 2016 yılında CLSI kullanan katılımcılarda hata oranı daha y�ksektir. İ� kalite kontrol sonu�larının değerlendirilmesinde EUCAST �nerisinde olduğu gibi referans aralıktan ziyade hedef aralığın dikkate alınmasının hata oranlarını d�ş�receğine inanıyoruz.��

Ulusal d�zeyde yapılan DKD �alışmaları, mikrobiyoloji laboratuvarlarında doğru tanımlama ve ADT i�in laboratuvarların performansını g��lendirmeye ve kaliteyi iyileştirmeye odaklanmaktadır12. İran'da yapılan ulusal AMD DKD �alışması, laboratuvarların tanımlama testlerinde kullanılan test malzemeleri a�ısından yetersiz, i� kalite kontrollerinin zayıf olduğunu ortaya koyduklarını bildirmişlerdir13. Nepal'in 1999-2012 yılları arasında y�r�tt�ğ� AMD s�rveyans sisteminde katılımcılara 3 ayda bir iki izolat g�nderilmekte ve �lkede AMD'nin izlenmesinde verilere g�ven duygusunun sağlanması a�ısından bu �alışmaların �nemli bir sonu� doğurduğu vurgulanmıştır14.

Bulunduğumuz coğrafyada AMD konusunda iki �nemli s�rveyans �alışması y�r�t�lmektedir. Biri Avrupa Birliğine �ye �lkelerden oluşan ve ECDC tarafından organize edilen EARS-NET, diğeri ise DS� tarafından y�r�t�len ve �yesi olduğumuz CAESAR Ağı'dır. Her iki sistemde s�rveyans kapsamında "United Kingdom National External Quality Assessment Scheme (UKNEQAS)" tarafından organize edilen DKD �alışmalarını y�r�tmektedir15,16.

DS� tarafından y�r�t�len CAESAR �alışmasında T�rkiye lider �lke konumunda olup 2015 ve 2016 yıllarında hedef n�fusun temsiliyeti, �lkedeki diren� eğilimlerinin yeterli değerlendirilmesi ve g�venilirlik a�ısından uygun anlamına gelen "D�zey A (Level A)" kategorisinde olduğu belirtilmiştir16,17. S�rveyans veri kalitesinin sağlanmasında UAMDSS kapsamında uyguladığımız DKD'nin de katkısı olduğu kanısındayız.

Uygulanan UAMDSS DKD sisteminin, UAMDSS veri kalitesinin sağlanması ve katılımcıların test performanslarının değerlendirilmesi a�ısından �nemli bir ara� olduğunu d�ş�n�yoruz. S�rd�r�lebilir ve kanıta dayalı s�rveyans sistemi i�in UAMDSS DKD programının yol g�sterici olduğu kanısındayız.

* UAMDSS �alışma Grubu (*Soyadına g�re alfabetik olarak dizilmiştir) �zlem A�ıkg�z (Bakırk�y Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Rıza Adaleti (Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), İlhan Afşar (K�tip �elebi �niversitesi Atat�rk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir), Alper Ak�alı (Onsekiz Mart �niv. Tıp Fak. �anakkale), Sadık Akg�n (Adıyaman �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Adıyaman), NezahatAkpolat (Dicle �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Diyarbakır), Sebahat Aksaray (Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Alper Aks�zek (Muğla Sıtkı Ko�man �niversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Muğla), Evrim Aksu (K�tahya Evliya �elebi Devlet Hastanesi, K�tahya), G�n�l Aksu (Etlik Z�beyde Hanım Kadın Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi Ankara), Dilber Aktaş (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), Hikmet Eda Alışkan (Başkent �niversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Hastanesi, Adana), Mustafa Altındiş (Sakarya �nv. Eğitim Araştırma Hastanesi, Sakarya), Asiye Altın�z (D�zce �niversitesi Tıp Fak�ltesi, D�zce), Murat Aral (S�t�� İmam �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kahramanmaraş), Hatice Yaşar Arsu (İstanbul �niversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak�ltesi, İstanbul), M�ge Aslan (Yozgat Devlet Hastanesi, Yozgat), Nergis Aşgın (Karab�k �niversitesi Karab�k Eğitim ve Araştırma Hastanesi, K�tahya), Seval �zdemir Ata (D�rt�elik Kadın Doğum ve �ocuk Hastalıkları Hastanesi, Bursa), Ş�hret Aydemir (Ege �niversitesi Tıp Fak�ltesi, İzmir), M. Derya Aydın (İstanbul �niversitesi İstanbul Tıp Fak�ltesi, İstanbul), Osman Aydın (Erzurum Paland�ken Devlet Hastanesi, Erzurum), �zlem Kurt Azap (Başkent �niversitesi Ankara Uygulama Hastanesi, Ankara), G�l�in Babaoğlu (�orlu Devlet Hastanesi, Tekirdağ), Fatma Bacalan (Diyarbakır �ocuk Hastalıkları Hastanesi, Diyarbakır), Mustafa Zahir Bakıcı (Cumhuriyet �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Sivas), Pervin �zlem Balcı (Tokat Devlet Hastanesi, Tokat), G�l�in Balk�se (Haydarpaşa Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Eşe Başbulut (Samsun Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Samsun), Seyit Ahmet Bayık (Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Adana), Arzu Bayram (Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir), Murad Bayram (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), G�l�in Bayramoğlu (Karadeniz Teknik �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Trabzon), Orhan Bedir (G�lhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Bayhan Bekt�re (Haydarpaşa Sultan Abd�lhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Rukiye Berkem (Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), H�lya Bilgili (Yunus Emre Devlet Hastanesi, Eskişehir), Dilek Bilici (Erzurum B�lge Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Erzurum), Yunus Bulut (Gaziosmanpaşa �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tokat), Mehmet Berfe Canberk (İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Pamir Canbolat (Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Adana), Nihal Sarıca Cırık (Bitlis Devlet Hastanesi, Bitlis), Meral Cihanyurdu (Trabzon Kanuni Eğitim Ve Araştırma Hastanesi, Trabzon), Osman Sezer Cirit (Gaziantep Dr. Ersin Arslan Devlet Hastanesi, Gaziantep), Mediha Coşar (Burdur Devlet Hastanesi, Burdur), Yasemin Coşgun (�ankırı Devlet Hastanesi, �ankırı), Umut S. Şay Coşkun (Gaziosmanpaşa �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tokat), F�sun C�mert (B�lent Ecevit �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Zonguldak), G�n�l �zel �alışkan (Polatlı Duatepe Devlet Hastanesi, Ankara), Yeliz Tanrıverdi �aycı (Ondokuz Mayıs �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Samsun), Kemal �eber (Mersin Devlet Hastanesi, Mersin), Yeşim �ekin (Antalya Eğitim Ve Araştırma Hastanesi, Antalya), Cem �elik (Cumhuriyet �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Sivas), Emel Sesli �etin (S�leyman Demirel �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Isparta), Zafer �etinkaya (Afyon Kocatepe �niversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Afyonkarahisar), Ayşeg�l �opur �i�ek (Recep Tayyip Erdoğan �niversitesi Eğitim Araştırma Hastanesi, Rize), Burhan �olak (Aksaray Devlet Hastanesi, Aksaray), Hatice T�rk Dağı (Sel�uk �niversitesi Sel�uklu Tıp Fak�ltesi, Konya), Nuran Delialioğlu (Mersin �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Mersin), T�lin Demir (Ahi Evran �niversitesi Kırşehir Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kırşehir), Bilge E. Dikenelli (Ko� �niversitesi Tıp Fak�ltesi, İstanbul), Saniye Dilek (Bursa Y�ksek İhtisas Hastanesi, Bursa), Fatih Din� (Batman B�lge Devlet Hastanesi, Batman), Metin Doğan (Necmettin Erbakan �niversitesi Meram Tıp Fak�ltesi, Konya), Esra D�mbek�i (Kocaeli G�lc�k Devlet Hastanesi, Kocaeli), Cuma Duman (Hatay Antakya Devlet Hastanesi, Hatay), Devrim D�ndar (Kocaeli �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kocaeli), �. G�l Erdem (Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), �m�r Ertuğrul (Konya Numune Hastanesi, Konya), �zgen K�seoğlu Eser (Hacettepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Levent Et (Hatay Antakya Devlet Hastanesi, Hatay), Pınar Etiz (�ukurova �niv Tıp Fak�ltesi Balcalı Hastanesi, Adana), Mete Eyig�r (Adnan Menderes �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Aydın), Sanem Ge�gel (Bursa Y�ksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Bursa), Devran Ger�eker (Ankara �niversitesi Tıp Fak�ltesi İbni Sina Hastanesi, Ankara), Egemen G�kbolat (Burdur Devlet Hastanesi, Burdur), G�nay G�ker (İstanbul M. Akif Ersoy G�ğ�s Kalp ve Damar Cerrahisi EAH, İstanbul), Nevriye G�n�ll� (İstanbul �niversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak�ltesi, İstanbul), S�ha G�rpelioğlu (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), Ayşeg�l G�zalan (Ankara Atat�rk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Aylin �sk�dar G��l� (G�lhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), H�seyin G�d�c�oğlu (Y�z�nc� Yıl �niversitesi, Tıp Fak�ltesi, Van), Mustafa G�l (S�t�� İmam �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kahramanmaraş), Hale G�m�ş (Şanlıurfa Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Şanlıurfa), Deniz G�r (Hacettepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Melahat G�rb�z (M�nif İslamoğlu Devlet Hastanesi, Kastamonu), Oğuz Alp G�rb�z (Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Şaban G�rcan (Trakya �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Edirne), Kezban G�rdoğan (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), Barış G�lhan (Meng�cek Gazi Eğitim Araştırma Hastanesi, Erzincan), Yakup G�rkan (Bing�l Devlet Hastanesi, Bing�l), Nezahat G�rler (İstanbul �niversitesi İstanbul Tıp Fak�ltesi, İstanbul), Ayşe G�ven (Van B�lge Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Van), M. Ufuk Hasdemir (Marmara �niversitesi Tıp Fak�ltesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Salih Hazar (Mersin Devlet Hastanesi, Mersin), Emine Hoşaf (Kanuni Sultan S�leyman Eğitim Ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Şeref Işık (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), Hakan İgan (Paland�ken Devlet Hastanesi, Erzurum), Hacer İşler (Samsun Mehmet Aydın Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Samsun), Birg�l Ka�maz (Kırıkkale �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kırıkkale), Hacer �zlem Kalaycı (Ordu Devlet Hastanesi, Ordu), Fatma Kalem (Konya Numune Hastanesi, Konya), Kemal Turan Kalkandelen (�ankırı Devlet Hastanesi, �ankırı), Ayşe Ulusoy Karaca (Bursa Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Bursa), Emel Uzunoğlu Karag�z (İlhan �zdemir Devlet Hastanesi, Giresun), Aydan Karag�l (Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Antalya), Z. Ceren Karahan (Ankara �niversitesi Tıp Fak�ltesi İbni Sina Hastanesi, Ankara) Selahattin Karako� (Bing�l Devlet Hastanesi, Bing�l), �zge �zen Karaşahin (Edirne Sultan 1. Murat Devlet Hastanesi, Edirne), Aysel Karataş (İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Onur Karatuna (Acıbadem �niveristesi Tıp Fak�ltesi, İstanbul), Nilg�n Kaşifoğlu (Eskişehir Osmangazi �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Eskişehir), Melek Kaya (Dr Nafiz K�rez Sincan Devlet Hastanesi, Ankara), Hakan Keskin (Sinop Atat�rk Devlet Hastanesi, Sinop), Recep Keşli (Afyon Kocatepe �niversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Afyonkarahisar), H�seyin Kılı� (Erciyes �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kayseri) Nida Kılı� (D�zce �niversitesi Tıp Fak�ltesi, D�zce), Naci Kemal Kırca (Ordu Devlet Hastanesi, Ordu), Filiz Kibar (�ukurova �niversitesi Tıp Fak�ltesi Balcalı Hastanesi, Adana), Figen Ko� (Kırıkkale Y�ksek İhtisas Hastanesi, Kırıkkale), Esra Ko�oğlu (İstanbul Medeniyet �niversitesi G�ztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Muhammed G�zel Kurtoğlu (Konya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Konya), �iğdem Kuzucu (İn�n� �niversitesi Tıp Fak�ltesi Turgut �zal Tıp Merkezi, Malatya) Zafer Mengeloğlu (Abant İzzet Baysal �niversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Bolu), Ayser Mızraklı (Şanlıurfa Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma hastanesi, Şanlıurfa), İpek Mumcuoğlu (Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Muhammed Ali Mutlu, Zeynep Ocak (İzmit Seka Devlet Hastanesi, Kocaeli), Dilara �ğ�n� (Akdeniz �niversitesi Tıp fak�ltesi, Antalya), Ş�kr� �ks�z (D�zce �niversitesi Tıp Fak�ltesi, D�zce), Recep �nc� (Bing�l Devlet Hastanesi, Bing�l),� C�neyt �zakın (Uludağ �niversitesi Tıp Fak�ltesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, Bursa), Nilg�n �zbey (Bitlis Devlet Hastanesi, Bitlis), Mehmet �zcan Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Elazığ), Ayşe �zdemir (Kayseri Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kayseri), Tuncer �zekinci (Dicle �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Diyarbakır), Mustafa Ferruh �zel (Denizli Devlet Hastanesi, Denizli) Nermin �zen (Balıkesir G�ğ�s Hastalıkları Hastanesi, Balıkesir), Bur�in �zer (Mustafa Kemal �niversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Hatay), Leyla �zinel (Hitit �niversitesi Erol Ol�ok Eğitim ve Araştırma Hastanesi, �orum), Asuman �zkan (Artvin Devlet Hastanesi, Artvin), Esra �zkaya (Karadeniz Teknik �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Trabzon), Hakan �zturhan (Şanlıurfa Mehmet Akif İnan Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Şanlıurfa), Candan �zt�rk (Mersin �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Mersin), Mustafa �zyurt (Haydarpaşa Sultan Abd�lhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), �m�r Mustafa Parkan (Erciyes �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kayseri), Mehmet Parlak (100 Yıl �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Van), Oya Pazarlı (İskenderun Devlet Hastanesi, Hatay), Nil�fer Pekint�rk (Manisa Devlet Hastanesi, Manisa), Duygu Per�in (Erciyes �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Kayseri), Ahmet Pınar (Hacettepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Banu Sancak (Hacettepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Metin Sancaktar (Trabzon Ak�aabat Ha�kalı Baba Devlet Hastanesi, Trabzon) Mehmet Burak Selek (Haydarpaşa Sultan Abd�lhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Elif Aktaş Sepet�i (Şişli Hamidiye Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Mehmet Emin Sevin� (Dr Nafiz K�rez Sincan Devlet Hastanesi, Sincan), Fikriye Milletli Sezgin, (Ahi Evran �niversitesi Kırşehir Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kırşehir), Melda Sınırtaş (Uludağ �niversitesi Tıp Fak�ltesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara), Sevin� Şen (Erzurum Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Erzurum), G�n�l �i�ek Şent�rk (Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Vasvi Tanju (M�nif İslamoğlu Devlet Hastanesi, Kastamonu), G�lnur Tarhan (Adıyaman �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Adıyaman), Hakan Taşkın (Giresun Prof. Dr. İlhan �zdemir Devlet Hastanesi, Giresun), Murat Telli (Adnan Menderes �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Aydın), Fehminaz Temel (T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara), Aynur Eren Topkaya (Namık Kemal �niversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi, Tekirdağ), Sezer Toprak (İstanbul �niversitesi Cerrahpaşa Tıp Fak�ltesi, İstanbul), Zuhal As�ı Toraman (Fırat �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Elazığ), E. İnci Tuncer (Sel�uk �niversitesi Sel�uklu Tıp Fak�ltesi, Konya), Ayşeg�l T�mg�r (Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Adana), Sel�uk T�rkel (Aksaray Devlet Hastanesi, Aksaray), Petek Deniz U�kan (Antalya Eğitim ve Araştırma hastanesi, Antalya), Selma Keleş Uludağ (Giresun Prof İlhan �zdemir Devlet Hastanesi, Giresun), Mahmut Celalettin Uner (Mardin Devlet Hastanesi, Mardin), M. Hamidullah Uyanık (Atat�rk �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Erzurum), Aslıhan Uzun (Tekirdağ Devlet Hastanesi, Tekirdağ), Nilg�l Uzun (Artvin Devlet Hastanesi, Artvin), Candan �st�n (Bayındır Hastanesi S�ğ�t�z�, Ankara), Aysel Yağmuroğlu (Eskişehir Devlet Hastanesi, Eskişehir), Yusuf Yakupoğlulları (İn�n� �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Malatya), Barış Yal�ın (Haydarpaşa Sultan Abd�lhamid Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İstanbul), Meltem Yalınay (Gazi �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Akg�n Yaman (�ukurova �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Adana), Yusuf Engin Yangın (İzmir B�y�kşehir Belediyesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Hastanesi, izmir), Ekrem Yaşar (Diyarbakır �ocuk Hastalıkları Hastanesi, Diyarbakır), Buket Yayla (Gaziantep Dr. Ersin Arslan Devlet Hastanesi, Gaziantep), Halil Yazgı (Atat�rk �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Erzurum), Vesile Yazıcı (Kocaeli Sağlık Bilimleri �niversitesi Derince Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kocaeli), G�lg�n Yenişehirli (Gazi Osmanpaşa �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tokat), Halide İlkay �elik Yerg�k (Antalya Atat�rk Devlet Hastanesi, Antalya), Umut Yıldırım (K�tahya Evliya �elebi Devlet Hastanesi, K�tahya), �lver Yıldız (Hitit �niversitesi Erol Ol�ok Eğitim ve Araştırma Hastanesi, �orum), Yakut Aky�n Yılmaz (Hacettepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Ankara), Mihriban Y�cel (Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara), Yasemin Zer (Gaziantep �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Gaziantep)

KAYNAKLAR

  1. Huovinen P, Cars O. Control of antimicrobial resistance: time foraction. BMJ 1998;317(7159): 613-4.
  2. WHO Global Strategy for Containment of Antimicrobial Resistance. WHO/CDS/CSR/DRS/2001.2; 2001 World Health Organization, Switzerland.
  3. Surveillance Standards for Antimicrobial Resistance. WHO/CDS/CSR/DRS/2001.5; 2001World Health Organization, Switzerland.
  4. "Ulusal Antimikrobiyal Diren� Surveyans Sistemi, Bakteri Tanımlama ve� ADT Standart Uygulama Prosed�rleri", Ulusal Mikrobiyoloji Standartları, T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu, 2014. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 936, Ankara.
  5. Central Asian and Eastern European Surveillance of Antimicrobial Resistance (CAESAR) Manual Version 2, 2015.�� http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s22408en/s22408en.pdf(Erişim Tarihi: 16.03.2017)
  6. G�zalan A, ��pl� N, Aktaş D, Şimşek H, Erdem GB, Mumcuoğlu İ. T�rkiye'de mikrobiyoloji laboratuvarlarının k�lt�r ve antibiyotik duyarlılık testi performans değerlendirmesi ve Ulusal Antimikrobiyal Diren� S�rveyans Sistemine veri sağlayacak laboratuvarların se�imi: Anket uygulaması. Turk Hij Den Biyol Derg 2015; 72(3): 175-82.
  7. Dybkaer R. Conference Proceedings. The 1997 Antwerp Meeting on Quality Revolution in Clinical Laboratories 1997 Antwerp, Belgium.
  8. World Health Organization. Requirements and guidance for external quality assessment schemes for health laboratories; 1999; WHO/DIL/LAB/99.2:1-65.
  9. Recommended Surveillance Standards. WHO/CDS/CSR/ISR/99.2; 1999. World Health Organization, Switzerland.
  10. World Health Organization. WHO/NICD Microbiology External Quality Assessment Programme in Africa; 2007, WHO/CDS/EPR/LYO/2007.3:1-167.
  11. Sim�es AS, Couto I, Toscano C, et al. Prevention and control of antimicrobial resistant health care-associated infections: The microbiology laboratory rocks! Front Microbiol 2016; 7: 855.
  12. Peterson LR, Hamilton JD, Baron EJ, et al. Role of clinical microbiology laboratories in the management and control of infectious diseases and the delivery of health care. Clin Infect Dis 2001; 32(4): 605-11.
  13. Rahbar M, Sabourian R, Yazdi M, Roodokai M. Evaluation results of 21th Iranian external quality assessment schemes (EQAS) of microbiology laboratories in 2007. Int J Infect Dis 2007; 7(1): 1-6.
  14. Malla S, Dumre SP, Shakya G, et al. The challenges and successes of implementing a sustainable antimicrobial resistance surveillance programme in Nepal. BMC Public Health 2014; 14269.
  15. Antimicrobial resistance surveillance in Europe, Annual report of the European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS-Net) 2014. http://ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/antimicrobial-resistance-europe-2014.pdf (Erişim Tarihi: 16.03.2017).
  16. Central Asian and Eastern European Surveillance of Antimicrobial Resistance (CAESAR) Manual Version 2, 2014. http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0006/285405/CAESAR-Surveillance-Antimicrobial-Resistance2014.pdf?ua=1 (Erişim Tarihi: 16.03.2017).
  17. Central Asian and Eastern European Surveillance of Antimicrobial Resistance (CAESAR) Manual Version 2, 2015. http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0005/293369/CAESAR-V2-Surveillance-Antimicrobial-Resistance-2015-en.pdf (Erişim Tarihi: 16.03.2017).

İletişim (Correspondence):

Uzm. Dr. Serap S�z�k Yıldız,

T�rkiye Halk Sağlığı Kurumu,

Mikrobiyoloji Referans Laboratuvarları Daire Başkanlığı,

Adnan Saygun Caddesi No: 55, 06100 Sıhhiye, Ankara, T�rkiye.

Tel (Phone): +90 312 565 5771,

E-posta (E-mail): serapsuzuk@gmail.com

Yazdır