Yazdır

Kısa Bildiri/Short Communication
Mikrobiyol Bul 2018; 52(1): 72-79

�eşitli Klinik �rneklerden İzole Edilen Gram-Negatif Anaerop Basillerin Tiplendirilmesi ve
Antibiyotik Diren� Profillerinin E-Test Y�ntemi ile Belirlenmesi

Identification of Anaerobic Gram-Negative Bacilli Isolated from Various Clinical Specimens and
Determination of Antibiotic Resistance Profiles with E-Test Methods

Cengiz DEMİR1, Recep KEŞLİ1

1 Afyon Kocatepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Afyonkarahisar.

1 Afyon Kocatepe University Faculty of Medicine, Department of Medical Microbiology, Afyonkarahisar, Turkey.

* Bu �alışma, Afyon Kocatepe �niversitesi, Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı tarafından BAP Proje No.14.SAĞ.BİL.09 nolu proje olarak desteklenmiş ve 12. Antimikrobik Kemoterapi G�nleri (1-3 Nisan, 2016, İstanbul, T�rkiye)'nde poster olarak sunulmuştur.

** Bu �alışma, Afyon Kocatepe �niversitesi, Sağlık Bilimleri Enstit�s�,Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalında Cengiz Demir tarafından yapılan y�ksek lisans tezinin bir b�l�m�n� oluşturmaktadır.

�Z

Bu �alışma, anaerobik enfeksiyondan ş�phelenilen hastalardan elde edilen �eşitli klinik �rneklerden izole edilen gram-negatif anaerop basillerin tanımlanması ve antibiyotik diren� profillerinin antibiyotik konsantrasyon gradiyent y�ntemi ile belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. �alışma, Afyon Kocatepe �niversitesi, Ahmet Necdet Sezer Uygulama ve Araştırma Hastanesi, Tıbbi Mikrobiyoloji Laboratuvarında, 1 Kasım 2014-30 Ekim 2015� tarihleri arasında, ger�ekleştirilmiştir. Anaerop k�lt�r i�in kabul edilen toplam 228 klinik �rnek �alışmaya dahil edilmiştir. B�t�n �rneklerin, %5 defibrine koyun kanlı Schaedler agar ve Schaedler buyyon kullanılarak anaerobik k�lt�rleri yapılmıştır. İzole edilen anaerop gram-negatif basiller, konvansiyonel y�ntemler ve otomatize tanı sistemi (VITEK 2, bioMerieux, Fransa) birlikte kullanılarak tanımlanmıştır. Penisilin G, klindamisin, sefoksitin, metronidazol, moksifloksasin, imipenem, meropenem, ertapenem ve doripenem� duyarlılıkları her izolat i�in antibiyotik konsantrasyon gradiyent y�ntemi (E test, bioMerieux, Fransa) ile belirlenmiştir. Toplam olarak izole edilen 28 anaerop gram-negatif basilden, 14'� Bacteroides fragilis grubu, 9'u Prevotella spp. ve 5'i de Fusobacterium spp. olarak tanımlanmıştır. En y�ksek diren� oranı penisiline karşı (%78.5) bulunurken, klindamisin ve sefoksitin diren� oranları sırası ile %17.8 ve %21.4 olarak bulunmuştur. Metronidazol, moksifloksasin, imipenem, meropenem, ertapenem ve doripeneme karşı diren� saptanmamıştır. Anaerop bakterilerin �retilmeleri g��, zaman alıcı ve aerop k�lt�r maliyetleri ile karşılaştırıldığında daha pahalıdır. Bu ger�ekler ile birlikte uygun klinik �rnekler elde edilerek, uygun şartlarda ve uygun s�rede laboratuvara ulaştırılması halinde; anaerop bakterilerin, �reme ve izole edilme oranlarında ciddi artışlar g�r�lebilmektedir. �alışma sonucunda elde edilen merkezimize ait verilerin anaerop bakterilere bağlı enfeksiyonların takip ve tedavisinde yarar sağlayarak bu konudaki literat�re bir katkı sunacağı inancındayız. Penisiline karşı y�ksek oranda diren� g�r�ld�ğ�nden; bu antibiyotiğin ampirik tedavide birinci se�enek olması uygun değildir. Sefoksitin ampirik tedavide kullanılabilir olmakla beraber, antibiyotik diren� oranlarının belirlenmesi daha faydalı ve uygun olacaktır. En etkili antibiyotiğin veya etkili antibiyotiklerin �ncelikli olarak tercih edilmesi, y�ksek diren� oranlarının azalmasına katkıda bulunabilir. Karbapenem grubu antibiyotikler ve metronidazole karşı diren� g�zlenmemiştir. Bu nedenle, s�z konusu antibiyotikler gelecekte diren�li gram-negatif anaerop bakterilerin etken olduğu enfeksiyonların tedavilerinde, bir se�enek olarak korunmalıdır.

Anahtar s�zc�kler: Gram-negatif anaerop bakteriler; antibakteriyel ajanlar; antimikrobiyal ila� direnci.

ABSTRACT

The aim of this study was to identify gram-negative anaerobic bacilli isolated from various clinical specimens that were obtained from patients with suspected anaerobic infections and to determine the antibiotic resistance profiles by using the antibiotic concentration gradient method. The study was performed in Afyon Kocatepe University Ahmet Necdet Sezer Research and Practice Hospital, Medical Microbiology Laboratory between 1 November 2014 and 30 October 2015. Two hundred and seventyeight clinical specimens accepted for anaerobic culture were enrolled in the study. All the samples were cultivated anaerobically by using Schaedler agar with 5% defibrinated sheep blood and Schaedler broth. The isolated anaerobic gram-negative bacilli were identified by using both the conventional methods and automated identification system (VITEK 2, bioMerieux, France). Antibiotic susceptibility tests were performed with antibiotic concentration gradient method (E-test, bioMerieux, France); against penicillin G, clindamycin, cefoxitin, metronidazole, moxifloxacin, imipenem, meropenem, ertapenem and doripenem for each isolate. Of the 28 isolated anaerobic gram-negative bacilli; 14 were identified as Bacteroides fragilis group, 9 were Prevotella spp., and 5 were Fusobacterium spp. The highest resistance rate was found against penicillin (78.5%) and resistance rates against clindamycin and cefoxitin were found as 17.8% and 21.4%, respectively. No resistance was found against metronidazole, moxifloxacin, imipenem, meropenem, ertapenem and doripenem. As a result, isolation and identification of anaerobic bacteria are difficult, time-consuming and more expensive when compared with the cost of aerobic culture. The rate of anaerobic bacteria isolation may be increased by obtaining the appropriate clinical specimen and appropriate transportation of these specimens. We believe that the data obtained from the study in our center may offer benefits for the follow up and treatment of infections caused by anaerobic bacteria and may contribute to the current literature. Because of high resistance rate detected against penicillin, this antibiotic should not be used as a first choice in empirical treatment. Cefoxitin may be used in empirical antimicrobial treatment of anaerobic gram-negatives; but the rate of antibiotic resistance should be detected for more useful and proper treatment. The prior selection of the most effective antibiotic, may contribute to decrease the rate of high resistance. In our study, no resistance was observed against carbapenem group antibiotics and metronidazole; so these antibiotics should be reserved as treatment options in the future for infections caused by resistant gram-negative anaerobic bacteria.

Keywords: Gram-negative anaerobic bacteria; antibacterial agents; antimicrobial drug resistance.

Geliş Tarihi (Received): 21.03.2017 - Kabul Ediliş Tarihi (Accepted): 28.07.2017

GİRİŞ

Anaerop bakteriler doğanın ve insan mikrobiyotasının �nemli �yeleri olup gastrointestinal sistem, ağız, kadın genital sistemi ve deri başta olmak �zere, v�cudun bir�ok b�lgesinde yer alırlar. Anaerop bakteriler normal koşullarda enfeksiyon oluşturmazlar ancak doku b�t�nl�ğ�n�n bozulması sonucunda mikrobiyotanın yer değiştirdiği durumlarda veya oksijenasyonun yetersizliğine bağlı sekonder redoks potansiyelinin d�şt�ğ� durumlarda fak�ltatif bakteriler ile birlikte polimikrobiyal enfeksiyonlara neden olurlar1,2. Anaerop enfeksiyonlar �oğunlukla polimikrobiyal ve endojen olmakla birlikte monomikrobiyal ve ekzojen enfeksiyonlar şeklinde de g�r�lebilirler1,2.

Anaerop k�lt�r�n standart kurallara g�re yapıldığı laboratuvarlar tarafından, klinik �rneklerden farklı t�r anaerop bakterilerin değişen oranlarda izole edildiği bildirilmektedir. Anaerobik enfeksiyonların etkeni olan patojenler �oğu zaman g�zden ka�abilmektedir. Bilindiği gibi anaerop bakterilerin klinik �rneklerden izole edilmeleri ve tanımlanmaları olduk�a g��t�r. Dolayısıyla, bu durum morbidite ve mortaliteyi olumsuz y�nde etkilemektedir. Ekzojen kaynaklı anaerop bakteri enfeksiyonları başta olmak �zere, anaerop enfeksiyonlar i�in uygun ve etkili antimikrobiyal tedavinin başlanmadığı olgular mortal seyirli olabilmektedir. Ayrıca, anaerop enfeksiyonların v�cudumuzda yerleşim yerlerinin doğru olarak bilinmesi, hem etken bakterilerin �ng�r�lmesi hem de ampirik tedavinin m�mk�n olduğunca isabetli olarak belirlenmesi a�ısından olduk�a �nemlidir. Anti-anaerobik etkili antibiyotiklere karşı gittik�e artan oranlarda diren� bildirilmesi de her merkezde belirli aralıklarla antibiyotik diren� oranlarının belirlenmesinin �nemini ve gerekliliğini ortaya koymaktadır3,4.

Anaerop bakterilerin k�lt�rde �retilebilmeleri i�in �ncelikle uygun klinik �rneğin se�imi ve �rneğin laboratuvara �ok hızlı bir şekilde ve uygun taşıma besiyerleri i�inde ulaştırılması hayati �neme sahiptir. K�lt�r ekimi �ncesi standart kurallara uyulmaması, sadece flora bakterilerinin �retilmesi ile yani ger�ek patojen olan anaerop bakterilerin g�zden ka�ırılmasına neden olmaktadır. Patojen anaerop bakterilerin antibiyotik duyarlılık testlerinin yapılabilmesi i�in kuşkusuz patojen bakterilerin �retilmesi zorunludur. Aksi halde antibiyotik diren� durumları hakkında gerekli ve �nemli olan bilgilere ulaşabilmemiz m�mk�n olamayacaktır. Klinisyenlerin anaerop bakteriler konusunda bilgilendirilmelerinin bu bakterilere bağlı enfeksiyonların tedavisinde başarı şansını artıracağı da bir ger�ektir5,6

Bu �alışmada, hastanemizde �eşitli klinik �rneklerde enfeksiyon etkeni olan gram-negatif anaerop bakterilerin izolasyon oranlarının belirlenmesi, izole edilen anaerop bakterilerin t�r d�zeyinde tanımlanması ve �eşitli antibiyotiklere karşı diren� d�zeylerinin saptanması ama�lanmıştır.

GERE� ve Y�NTEM

Bu �alışma i�in Afyon Kocatepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi Etik Kurul Başkanlığı tarafından onay alınmıştır (06.03.2014-2014/04-93).

Afyon Kocatepe �niversitesi Ahmet Necdet Sezer Uygulama ve Araştırma Hastanesi kliniklerinden anaerop bakteri enfeksiyonu ş�phesiyle alınan 278 adet klinik �rnek uygun anaerop taşıma besiyeri i�erisinde (Portagerm vial, bioMerieux, Fransa) Mikrobiyoloji Laboratuvarına bekletilmeksizin ulaştırıldı. �rnekler k�t� koku, nekrotik doku, irin ve kan varlığı y�n�nden makroskobik olarak değerlendirildikten sonra Gram boyama yapılarak mikroskobik olarak incelendi. �rneklerin eş zamanlı aerop ve anaerop şartlarda k�lt�r� yapıldı. Aerop ekimler %5 koyun kanlı ve "eosin methylene blue (EMB)" agarlara, anaerop ekimler ise %5 koyun kanlı Schaedler agar ve Schaedler buyyona (bioMerieux, Marcy-l'Etoile, Fransa) yapılarak bir adet Gas-Pak (GENboxanaer, bioMerieux, Fransa) poşeti ve bir adet anaerop ortam denetleyicisi (Anaerobic indicator, bioMerieux, Fransa) ile birlikte anaerop kavanoz i�erisine konularak 48 saat ink�be edildi.

Anaerop şartlarda bekletilen Schaedler kanlı agardaki �reme aerop şartlarda bekletilen kanlı agardaki �reme ile karşılaştırılarak değerlendirildi. Sadece anaerop k�lt�rde �reme g�r�len ve aerop k�lt�rde �reme g�r�lmeyen bakteriler i�in her bir farklı koloniden aerotolerans testi yapıldı7, aerotolerans testi pozitif ise bakteri zorunlu anaerop olarak kabul edildi. Bu bakteri kolonilerinin morfolojileri, boyanma �zellikleri, kanamisin, vankomisin ve kolistin tanı disklerine duyarlılık durumları (An-Ident Discs-Oxoid) ile birlikte, diğer konvansiyonel y�ntemlerden bazıları (katalaz, %20'lik safralı buyyonda �reme, esk�lin hidrolizi)7 ve otomatize tanı sistemi (VITEK 2, ANC ID Card, bioMerieux, Fransa)� kullanılarak t�r d�zeyinde tanımlandı.

T�r d�zeyinde tanımlanan anaerop bakterilerin; benzil penisilin, imipenem, meropenem, ertapenem, doripenem, klindamisin, metronidazol, sefoksitin ve moksifloksasine karşı antibiyotik duyarlılık testleri antibiyotik konsantrasyon gradiyent y�ntemi (E test, bioMerieux, Fransa) i�in gerekli olan Wilkins Chalgren buyyonu ve %5 koyun kanlı Wilkins Chalgren agarı kullanılarak ger�ekleştirildi. Kalite kontrol� amacı ile B.fragilis ATCC 25285 standart suşu kullanıldı. Antibiyotik duyarlılık sonu�ları "Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI)"8 tarafından �nerilen okuma değerleri dikkate alınarak değerlendirildi. Nitrosefin emdirilmiş diskler (Cefinase CEF-F, bioMerieux, Fransa) kullanılarak beta-laktamaz enzimi �retimi g�sterildi.

BULGULAR

Aerop ve anerop k�lt�rleri yapılan toplam 278 klinik �rneğin %10'undan anaerop bakteri �retilmiştir (%5.3'�nde tek başına anaerop, %4.7'sinde fak�ltatif anaerop bakteriler ile birlikte). K�lt�rlerin %38.5'inde ise sadece fak�ltatif anaerop bakteri �remesi saptanmıştır. �rneklerin %51.5'inde ise �reme olmamıştır. Anaerop k�lt�r yapılan klinik �rnekler arasında anaerop bakteri �reme d�zeyi en y�ksek olanlar: apse (13/78), periton sıvısı (5/63) ve doku �rneği (4/41) olarak tespit edilmiştir.

�alışılan klinik �rneklerin 28 (%10)'inden gram-negatif anaerop basil izole edilmiştir. Bakteri izole edilen 28 klinik �rnekten toplam 9 �eşit gram-negatif anaerop basil tanımlanmıştır (Tablo I).


Tablo I

Gram-negatif anaerop basillerin 16'sında beta-laktamaz pozitifliği belirlenmiştir (16/28). Beta-laktamaz �retimi saptanan 16 izolatın 12'si B.fragilis grubuna ait,� d�rd� Prevotella spp. olarak tespit edilmiştir.

Diren� belirlenen antibiyotiklere g�re, gram-negatif anaerop basil t�rleri sayılarının dağılımları Tablo II'de verilmiştir.


Tablo II

�alışmada, antibiyotik duyarlılık testleri yapıldığı halde Tablo II'de� isimleri yer almayan diğer antibiyotiklerin (imipenem, meropenem, ertapenem, doripenem, metronidazol ve moksifloksasin) tamamına karşı izole edilen 28 anaerop gram-negatif basil t�rlerinde diren� saptanmamıştır.

TARTIŞMA

Anaerop bakteriler �ok �eşitli ve ciddi seyirli enfeksiyonlara neden olabilen mikroorganizmalardır9,10. Standart koşullarda anaerop k�lt�r �alışması yapılan laboratuvarlarda %25-50 arasında değişen oranlarda anaerop bakterilerin izole edildiği bildirilmiştir11,12.

Doğan ve arkadaşlarının2 100 klinik �rnek ile yaptıkları �alışmada �rneklerin 14 (%14)'�nde, 22 anaerop bakterinin izole edildiğini ve �rneklerin yedisinde birden fazla anaerop bakterinin, sekizinde ise anaerop ve fak�ltatif anaerop bakterilerin birlikte �rediğini bildirmiştir. �alışmamızda ise 278 klinik �rneğin 28 (%10)'inde, anaerop gram-negatif basil (14'� B.fragilis grup, 9'u Prevotella spp., 5'i Fusobacterium spp.) izole edilmiş ve B.fragilis en sık izole edilen anaerop gram-negatif bakteriler olmuştur.

Eskişehir'de yapılan başka bir �alışmada izole edilen gram-negatif basillerin 14'�n�n Bacteroides spp. (8 B.fragilis ve 6 B.fragilis dışı B.fragilis grubu), 10'unun Porphyromonas spp., beşinin Prevotella spp. ve birinin ise Fusobacterium spp. olduğu bildirilmiştir12. Bizim �alışmamızda da, anaerop gram-negatif basiller i�erisinde B.fragilis grubu bakterilerin en sık olarak izole edildiği saptanmıştır.

Singapur'da yapılan ve 90 anaerop gram-negatif bakterinin izole edildiği bir �alışmada;izolatların 68 (%75.5)'inin B.fragilis grubu �yelerine ait olduğu ve B.fragilis (%44.4)'in en sık izole edilen anaerop gram-negatif basil olduğu belirlenmiştir13. �alışmamızda da, anaerop gram-negatif �omaklar i�erisinde B.fragilis en sık izole edilen bakteri olarak bulunmuştur.

CLSI, yukarıda s�z� edilen artan diren� sorunu nedeniyle antibiyotiklere karşı diren� profili �ng�r�lemeyen ve vir�lansı y�ksek gram-negatif basillerden olan Bacteroides, Prevotella ve Fusobacterium izolatlarında antibiyotik duyarlılık testi yapılmasını �nermektedir8. Amerika Gıda ve İla� Dairesi (FDA) onayı almış olan antibiyotik konsantrasyon gradiyent y�ntemi, diğer y�ntemlere g�re nispeten pahalı olmakla birlikte, �zellikle az sayıda anaerop bakterilere ait antibiyotik duyarlılıklarının belirlenmesinde �nerilen, olduk�a pratik ve g�venilir bir y�ntemdir10,14,15.

�alışmamızda izole edilen t�m gram-negatif anaerop basillerde %57.1 (16/28) oranında beta-laktamaz �retimi g�zlenmiştir. Beta-laktamaz �retimi en fazla B.fragilis grubunda saptanmıştır. �lkemizdeki �eşitli �alışmalarda bu oranın %72 ile %96 arasında değiştiği tespit edilmiştir16. �alışmamızda elde ettiğimiz bu bulguyu destekler şekilde yapılmış bir�ok �alışmada, B.fragilis grubunda yer alan bakterilerin %76-100 oranında beta-laktamaz �rettiği bildirilmiştir17,18.

�alışmamızda penisilin direnci %78.5 oranında bulunmuştur. B.fragilis grubundaki izolatlarda %92.8 oranında penisilin direnci g�r�lm�şt�r. Penisilin direnci Prevotella izolatlarının tamamında (%100) g�r�l�rken, Fusobacterium izolatlarının hi�birisinde saptanmamıştır. Lorenzo ve arkadaşlarının19 36 gram-negatif anaerop basil ile yaptıkları �alışmada, 10 B.fragilis izolatının t�m�n�n penisiline ve birinci kuşak sefalosporinlere diren�li olduğu tespit edilmiştir.

�alışmamızda B.fragilis grubu izolatlarında 5/14 (%36), Prevotella izolatlarında ise 1/9 (%11.1) oranında sefoksitin direnci tespit edilmiştir. Fusobacterium izolatlarında ise sefoksitin direnci saptanmamıştır. Yapılan yurt dışı �alışmalar incelendiğinde, bu bakteri grubunda birbirinden olduk�a farklı oranlarda (%3-89) sefoksitin direnci tespit edilmiştir17,18.

D�nya genelinde B.fragilis grubu izolatlarda imipenem direnci en fazla %2 oranında bildirilmiştir13,20. �alışmamızda ise, d�nya genelindeki veriler ile uyumlu bir şekilde izolatların hi�birinde karbapenem direnci saptanmamıştır.

Anaerop gram-negatif basillerden Prevotella, Fusobacterium ve Porphyromonas izolatlarının ortalama %10'unda klindamisin direnci bildirilmektedir15. �alışmamızda B.fragilis grubu izolatlar arasında 4/14 oranında, Prevotella spp. izolatlarında ise 1/9 oranında klindamisin direnci tespit edilmiştir. �lkemizde B.fragilis grup �yelerinde %3.6 ile %55 oranlarında bildirilen diren� değerleri dikkate alındığında, �alışmamızda saptadığımız diren� oranının (%28.5)� �lkemiz verileriyle uyumlu olduğu g�r�lmektedir12.

Farklı �alışmalarda olduğu gibi bizim �alışmamızda da moksifloksasin direnci saptanmamıştır2,12,15.

�lkemizde metronidazol direncine ait veriler olduk�a değişkenlik g�stermektedir. B.fragilis grup �yelerinde metronidazol direnci saptanmayan �alışmalar olduğu gibi %37.5 seviyesinde diren� saptanan� �alışmalar bulunmaktadır12. �alışmamızda ise, T�rkiye genelindeki veriler ile uyumlu bir şekilde hi�bir izolatta metronidazol direnci saptanmamıştır.

Anaerop enfeksiyonların yaygın g�r�lmesi, y�ksek mortalite ve morbidite ile seyretmesi, klinik tanıda karşılaşılan zorluklar, tedavinin cins ve t�rler arası farklılık g�stermesi ve diren� oranlarında g�r�len artışg�z �n�nde bulundurulduğunda; anaerop enfeksiyonların ampirik tedavisinde se�ilecek uygun antibiyotiğin �nemi a�ıktır. Bu �alışmadan elde edilen sonu�lar, rutin mikrobiyoloji laboratuvar uygulamalarında anaerop enfeksiyonların etkenlerinin tanımlanmasının ve periyodik olarak izolatların diren� oranlarının belirlenmesinin �nemini bir kez daha vurgulamaktadır.

KAYNAKLAR

  1. Keşli R. Anaerob bakterilerin insanlarda neden olduğu enfeksiyonlar. Sendrom Derg 2009; 21(2): 56-60.
  2. Doğan M, Baysal B. �eşitli klinik �rneklerden izole edilen anaerop bakterilerin tanımlanması ve antibiyotik duyarlılıklarının belirlenmesi. Mikrobiyol Bul 2010; 44(2): 211-9.
  3. Eija K, Conrads G, Nagy E. Bacteroides, Porphyromonas, Prevotella, Fusobacterium, and other anaerobic gram-negative rods, pp: 967-993. In: Manual of Clinical Microbiology, 2015, 11th ed. ASM Press, Washington DC.
  4. Şeng�z G, Yaşar K, Berzeg D, et al. Klinik �rneklerden izole edilen anaerop bakteriler ve antibiyotiklere duyarlılıkları. T�rk Mikrobiyoloji Cem Derg 2005; 35(2): 107-13.
  5. Kaya S. Klinik �rneklerden izole edilen anaerop bakterilerin laboratuvar tanısı ve antibiyotik duyarlılıklarının belirlenmesi. Y�ksek lisans tezi, Ankara, 2012.
  6. G�ndeş S. Kemik ve yumuşak doku infeksiyonları, pp: 103-132. In: Ulusoy S, Leblebicioğlu H (eds). �nemli ve Sorunlu Anaerop Bakteri İnfeksiyonları, 2005, Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara.
  7. Rosenblatt JE. Anaerobic bacteria. pp: 309-63. In: Washington JA (ed). Laboratory Procedures in Clinical Mirobiology, 1981, Springer-Verlag, Newyork.
  8. Clinical and Laboratory Standards Institute (CLSI). Performance Standards for Antimicrobial Susceptibility Testing. Twenty-Second Informational Supplement. Document M100-S22, Clinical and Laboratory Standards Institute 2012, Wayne PA.
  9. G�rler N. Anaerop infeksiyonlar ve laboratuvar tanısı, pp: 9-34. In: Ulusoy S, Leblebicioğlu H (ed). �nemli ve Sorunlu Anaerop Bakteri İnfeksiyonları, 2005, Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara.
  10. Winn WC, Koneman EW, Allen SD, et al. The anaerobic bacteria, pp: 877-944. In: Koneman's Color Atlas and Textbook of Diagnostic Microbiology, 2006, Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia.
  11. Snydman DR, Jacobus NV, McDermott LA, et al. Trends in antimicrobial resistance among Bacteroides species and Parabacteroides species in the United States from 2010-2012 with comparison to 2008-2009. Anaerobe 2017; 43: 21-6.
  12. T�rkkan A. Klinik �rneklerden soyutlanan anaerop bakterilerin tanımlanması ve E-test y�ntemi ile antibiyotik duyarlılıklarının belirlenmesi. Uzmanlık tezi, Eskişehir, 2008.
  13. Tan TY, Ng LS, Kwang LL, Rao S, Eng LC. Clinical characteristics and antimicrobial susceptibilities of anaerobic bacteremia in an acute care hospital. Anaerobe 2017; 43: 69-74.
  14. Forbes BA, Sahm DF, Weissfeld AS. Anaerobic Bacteriology, pp: 455-77. In: Bailey & Scott's Diagnostic Microbiology. 12th ed. 2007, Mosby Elsevier, St. Louis, Missouri.
  15. Hecht DW. Prevalence of antibiotic resistance in anaerobic bacteria: worri some developments. Clin Infect Dis 2004; 39(1): 92-7.
  16. �lger Toprak N. Anaerop bakteriyolojide neredeyiz? Duyarlılık �alışmaları. pp: 335-43. In: XXXII. T�rk Mikrobiyoloji Kongresi, Kongre Kitabı, 12-16 Eyl�l 2006, Antalya.
  17. Katsandri A, Avlamis A, Pantazatou A, et al. In vitro activities of tigecycline against recently isolated Gram-negative anaerobic bacteria in Greece, including metronidazole-resistant strains. Diagn Microbiol Infect Dis 2006; 55(3): 231-6.
  18. Akhi MT, Ghotaslou R, Beheshtirouy S, et al. Antibiotic susceptibility pattern of aerobic and anaerobic bacteria isolated from surgical site infection of hospitalized patients. Jundishapur J Microbiol 2015; 27: e20309.
  19. Lorenzo M, Garcia N, Ayala JA, Vadillo S, Piriz S, Quesada A. Antimicrobial resistance determinants among anaerobic bacteria isolated from footrot. Vet Microbiol 2012; 157(1-2): 112-8.
  20. Hastey CJ, Boyd H, Schuetz AN, et al. Changes in the antibiotic susceptibility of anaerobic bacteria from 2007-2009 to 2010-2012 based on the CLSI methodology. Anaerobe 2016; 42: 27-30.

İletişim (Correspondence):

Do�. Dr. Recep Keşli,

Afyon Kocatepe �niversitesi Tıp Fak�ltesi,

Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı,

03200 Afyonkarahisar, T�rkiye.

Tel (Phone): +90 272 246 3301,

E-posta (E-mail): recepkesli@gmail.com

Yazdır